لاگېر شاھىتى گۈلباھار خاتىۋاجىنىڭ گۇۋاھلىقى فىرانسىيەدە كىتاب بولۇپ نەشردىن چىقتى

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-12| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

«خىتاي گۇلاگىدىن ھايات قالغان گۈلباھار خاتىۋاجىنىڭ گۇۋاھلىقى» ناملىق فىرانسىيەدە نەشردىن چىققان كىتاب، خىتاينىڭ قارامايدا قۇرغان لاگېرىدا ئىككى يىلچە قامىلىپ، 2019-يىلى يازدا قويۇپ بېرىلگەن ۋە 8-ئاينىڭ 21-كۈنى فىرانسىيە كېلىپ ئىككى قىزى ۋە ئېرى بىلەن جەم بولغان گۈلباھار خانىمنىڭ ھاياتىغا ئائىت بولۇپ، ئۇ خىتاينىڭ ئۆلۈم لاگېرلىرىدىن سالامەت قۇتۇلۇپ چىقالىغان ساناقلىق لاگېر شاھىتلىرىنىڭ بىرى.

شاھىت گۈلباھار خانىم ھازىرغا قەدەر تېخى رەسمىي ھالدا مەتبۇئات ۋە تاراتقۇلارنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ باقمىغان بولسىمۇ ئەمما ئۇنىڭ تۇتقۇن قىلىنغانلىقى ئۇنىڭ فىرانسىيەدە تۇرۇۋاتقان قىزى ئارقىلىق فىرانسىيە ۋە باشقا دۇنياۋى تاراتقۇلاردا ھەمدە رادىيومىزدىمۇ خەۋەر قىلىنغانىدى.

2006-يىلىدىن باشلاپ ئائىلىسى بىلەن فىرانسىيەدە ياشاۋاتقان گۈلخۇمار خاتىۋاجى ئەينى چاغدا، ئاپىسىنىڭ 2017-يىلى-1 ئايدا تۇتقۇن قىلىنغانلىقىنى فىرانسىيەدىكى «فىرانسىيە 24»، «ئېكسپرېس»، «لې موندې»، «ئارتې تېلېۋىزىيەسى» قاتارلىق ئاساسلىق ئاخبارات ۋاسىتىلىرى ۋە تېلېۋىزىيە قاناللىرىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ، راۋان فىرانسۇز تىلىدا ئۇيغۇرلار ئۇچراۋاتقان مەسىلىسىنى ئۆز ئانىسى ئۇچرىغان زۇلۇملارنى مىسال قىلىپ تۇرۇپ ئاڭلاتقان. بۇ قاتاردا ئۇ رادىيومىز زىيارىتىنى قوبۇل قىلغىنىدا، گۈلباھار خانىمنىڭ فىرانسىيەدىكى ئائىلىسىنىڭ فىرانسىيەنىڭ بېيجىڭدا تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسى، فىرانسىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقىدىن خىتايغا بېسىم ئىشلىتىپ گۈلباھار خانىمنىڭ دەرھال قويۇپ بېرىلىشىگە ياردەم قىلىشنى تەلەپ قىلغانلىقىنى بىلدۈرگەنىدى.

گۈلباھار خانىمنىڭ قىزى گۇلخۇمار، 11-يانۋار كۈنى ئۆزىنىڭ فەسېبوئوك بېتىدە ئاپىسىنىڭ لاگېردىكى سەرگۈزەشتلىرىنى كىتاب قىلىپ يېزىپ چىققانلىقىدىن تولىمۇ پەخىرلىنىدىغانلىقىنى ھاياجان ئىچىدە جاكارلىشى بىلەن، بۇ خەۋەر چاقماق تېزلىكىدە مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار ئارىسىدا تارقالدى ۋە ئۇلارنىمۇ ھاياجانغا سالدى.

چۈنكى بۇ، ئۇيغۇر لاگېر شاھىتى تەرىپىدىن يېزىلغان تۇنجى كىتاب ھېسابلىنىدۇ. بۇنىڭ ئالدىدا گەرچە مېھرىگۈل تۇرسۇن، گۈلباھار جېلىلوۋا قاتارلىقلارنىڭ گۇۋاھلىقلىرى كارتون رومانى ۋە باشقا ھېكايە شەكلىدە ئېلان قىلىنغان بولسىمۇ، پەقەت لاگېر ئوقۇتقۇچىسى قازاق شاھىت سايراگۈل ساۋۇتباينىڭ گۇۋاھلىقى رەسمىي كىتاب بولۇپ نەشردىن چىققان بىردىنبىر كىتاب ئىدى.

كېڭىيىۋاتقان قاماقخانىلار ۋە ئايىغى چىقماس تۇتقۇنلار سېپى (2)

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-12| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۇيغۇر دىيارىدىكى لاگېرلارنىڭ كېڭىيىشى ھەققىدە سۆز بولغاندا جىن بۇنىن ئەپەندى بۇنىڭ لاگېرلاردىن تۈرمىلەرگە قاماق جازاسىنى ئۆتەشكە ئەۋەتىلگەن كىشىلەرنىڭ نىسبىتى بويىچە ھېسابلىغاندا ئەڭ ئېنىق نامايەن بولىدىغانلىقىنى تەكىتلەيدۇ. بولۇپمۇ بۇ جەھەتتىكى سانلىق مەلۇماتلار ئىلگىرى ئادريان زېنز توپلىغان ئۇچۇرلاردا پۈتۈن-پۈتۈن مەھەللە بويىچە كىشىلەرنىڭ لاگېرغا، تۈرمىگە ياكى يىغىۋېلىش ئورۇنلىرىغا توپلانغانلىقىنى كۆرسەتكەن. بۇ ھەقتىكى گۇۋاھلىق بەرگۈچى شەخسلەرنىڭ بايانلىرى بولسا لاگېرلارغا قامالغان كىشىلەرنىڭ ئاز دېگەندىمۇ يېرىمىنىڭ ئېغىر قاماققا ھۆكۈم قىلىنغانلىقىنى دەلىللىگەن. بولۇپمۇ يەركەن ناھىيەسىنىڭ ئازاتباغ، چېدىر توغراق، دۆڭ ئۆستەڭ، لەڭگەر قاتارلىق يېزىلىرىدىكى لاگېر تۇتقۇنلىرى ۋە ئۇلارنىڭ تۈرمىلەرگە يوللىنىشى بۇ نىسبەتنىڭ ئەڭ ئاز دېگەندىمۇ 50 تە 50 ئىكەنلىكىنى نامايەن قىلغان. بۇ ھال ئاقسۇ، ئالتاي، كورلا، قۇمۇل، ئۈرۈمچى قاتارلىق ئورۇنلارنى بويلىغان شىمالىي يۆنۈلۈشتە سەل تۆۋەن بولغان. بۇ ھەقتە سۆز بولغاندا جىن بۇنىن ئەپەندى لاگېرغا قاماشنىڭ پەقەت بىر باشلىنىش ئىكەنلىكىنى ئالاھىدە تەكىتلەيدۇ.

«بۇ خىلدىكى سېلىشتۇرما دەرىجە ئەھۋالىنى لاگىردىكى رېئاللىقتىن كۆرۈۋالغىلى بولسىمۇ، ئەمەلىيەتتە 2017-يىلىنىڭ ئۆزىدىلا نۇرغۇن كىشىلەر چاقماق تېزلىكىدە ئۇزۇن يىللىق قاماق جازالىرىغا ھۆكۈم قىلىنىپ بولغان. ‹ئۇزۇن يىللىق› دېگەندە ئون يىل، ئون بەش يىل ياكى يىگىرمە يىل كۆزدە تۇتۇلىدۇ. بۇ كىشىلەرگە ئارتىلغان ئەيىبلەرگە قارايدىغان بولساق بۇلارنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنىڭ تولىمۇ بىمەنە، يەنە كېلىپ ئادەمنىڭ ھەيرانلىقتىن ئاغزى ئېچىلىپ قالىدىغان ئىشلار ئىكەنلىكىنى بايقايمىز. بۇ كىشىلەر ھېچقانداق سوت تەرتىۋىدىن ئۆتمەيلا ياكى ھېچقانداق ئۇرۇق-تۇغقىنى قاتناشمىغان يېپىق سوتتا چاقماق تېزلىكىدە قاماققا ھۆكۈم قىلىنىپ تۈرمىلەرگە يوللاپ بېرىلگەن. بۇ يوسۇندىكى تۈرمىگە يوللاش ئەھۋالى 2017-يىلىدىن 2019-يىلىنىڭ ئاخىرلىرىغىچە داۋام قىلدى. بۇ جەرياندا مەيلى لاگېرلار ياكى تۈرمىلەر ئ‍ۆز فۇنكىتسىيەسىدىن توختاپ قالمىدى. تۇتقۇنلارمۇ ئايىقى ئۈزۈلمەي كېلىپ تۇردى. ئەمما شۇ جەرياندا ئاتالمىش ‹قانۇنىي سىستېما› ئارقىلىق تۈرمىلەرگە يوللاپ بېرىلگەن يۈزلىگەن، مىڭلىغان كىشىلەرنىڭ بىگۇناھ ئىكەنلىكى شۇنچە ئايدىڭ مەلۇم بولۇپ تۇردى. يەنە بىر ياقتىن 2018-يىلى ۋە 2019-يىلىنىڭ ئۆزىدىلا تۇغقانلىرىنىڭ لاگېرلارغا قامالغانلىقى گۇۋاھلىق بەرگەن كىشىلەرنىڭ سانى تېزدىن كۆپەيگەن بولسىمۇ، ھازىر بۇنداق گۇۋاھلىق بايانلىرى ئازلاپ قالدى. مۇشۇ ئەھۋالغا قاراپ ئۇ كىشىلەرنىڭ جەمىيەت قوينىغا ئەمەس، بەلكى ئاللىقاچان تۈرمىلەرگە يوللىنىپ بولغانلىقىنى قىياس قىلىش قىيىن ئەمەس. مۇھاجىرەتتە بۇ ھەقتە گۇۋاھلىق بېرىۋاتقانلارنىڭ بايانلىرىنى ئاڭلىسىڭىز ھەقىقەتەنمۇ يۈرەك-باغرىڭىز ئېزىلىپ كېتېىدۇ. چۈنكى ئۇلارنىڭ بايانلىرى قايتا-قايتىلاپ ئوخشاپ كېتىدىغان بىر رېئاللىقنى تەسۋىرلەيدۇ.»

تيەنجىن سودا ئونۋېرسىتېتىنىڭ تۇتقۇندىكى ئوقۇغۇچىسى قەدىرداننىڭ «جىنايىتى» بېكىتىلىپ، قولغا ئېلىنغانلىقى ئاشكارىلاندى

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-12| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

بۇنىڭدىن ئۈچ ئاي ئىلگىرى تيەنجىن سودا ئونۋېرسىتېتىنىڭ ئىككى ئوقۇغۇچىسى زىكرۇللا بىلەن قەدىرداننىڭ قاراماي ساقچىلىرى تەرىپىدىن تۇتقۇن قىلىنغانلىقى ھەققىدە خەۋەر بەرگەن ئىدۇق. بۈگۈن مۇخبىرىمىزنىڭ قولىغا چۈشكەن قاراماي شەھەرلىك ج خ ئىدارسىغا ئائىت بىر ئۇقتۇرۇش قەغىزىدىن مەلۇم بولۇشىچە، مەزكۇر ئىككى ئوقۇغۇچىدىن قەدىرداننىڭ ئاتالمىش «مىللىي ئۆچمەنلىكىكنى قوزغاش» ۋە «مىللىي كەمسىتىش» جىنايىتى بىلەن قولغا ئېلىنغانلىقى ئايدىڭلاشتى

ھۆرمەتلىك رادىيو ئاڭلىغۇچىلار، 3 ئاينىڭ ئالدىدا ۋەزىيەتتىن خەۋەردار كىشىلەر يەتكۈزگەن يىپ ئۇچىغا ئاساسەن ئېلىپ باراغان ئېنىقلاشلىرىمىز داۋامىدا، تيەنجىن سودا ئونىۋېرسىتېتىنىڭ ئوقۇغۇچىسى زىكرۇللا بىلەن قەدىرداننىڭ قاراماي ساقچىلىرى تەرىپىدىن تۇتقۇن قىلىنغانلىقى ئونىۋېرسىتېت خادىملىرى تەرىپىدىن دەلىللەنگەن ئىدى. قارامايدىكى ساقچى خادىملىرى بولسا بۇ ھەقتىكى سوئاللىرىمىزغا تولىمۇ ئەنسىز پوزىتسىيە تۇتقان ۋە جاۋاپسىز قالدۇرغان ئىدى. بۈگۈن قاراماي شەھەرىك ج خ ئىدارىسىغا ئائىت بولغان بىر ئۇقتۇرۇشتا قەدىرداننىڭ قولغا ئېلىنغانلىقى قەيت قىلىنغان. ئۇقتۇرۇشتا مەزكۇر ئىدارىنىڭ قاراماي شەھەرلىك تەپتىش مەھكىسىنىڭ تەكشۈرۈپ بېكىتىشى بويىچە، «مىللىي ئۆچمەنلىك قوزغاش» ۋە «مىللىي كەمسىتىش» جىنايىتى ئۆتكۈزگەن قەدىرادان تۇداخاننى2020 ‏-يىلى 10 ‏-ئاينىڭ16 ‏-كۈنى قولغا ئالغانلىقى بايان قىلىنغان.

ئىلگىرى بۇ ھەقتە ئىشلىگەن ئىككىنچى قېتىملىق پروگراممىمىزدا قاراماي شەھەرلىك مائارىپ ئىدارىسى خادىملىرى ۋە تيەنجىن سودا ئونىۋېرسىتېتى مەمۇرىي خادىملىرى قەدىردان بىلەن زىكرۇللانىڭ ئۆتكەن يىلى7 ‏-ئاينىڭ1 ‏-ھەپتىسىدىن باشلاپ قارامايدىكى ئاتالمىش «تەربىيەلەش مەركىزى» دە ئىكەنلىكىنى تىلغا ئالغان ئىدى. قاراماي ج خ ئىدارىسىنىڭ بۈگۈن قولىمىزغا چۈشكەن ئۇقتۇرۇشىدا قەدىردان تۇتۇپ تۇرۇلىۋاتقان ئورۇن قاراماي شەھەرلىك قاماقخانا دەپ كۆرسىتىلگەن.

نورۋېگىيەدىكى «ئۇيغۇر ئەدلىيەسى ئارخىپى» نىڭ قۇرغۇچىسى بەختىيار ئۆمەر ئەپەندىنىڭ ئۆز كۆزىتىشلىرىگە ئاساسەن بايان قىلىشىچە، ئۇيغۇر رايونىدا لاگېرلار ئۈچ كاتېگورىيەگە ئايرىلغان بولۇپ، بۇلاردىن بىرسى سوراق ۋە ئۆزىنى تەكشۈرۈشنى ئاساس قىلغان ۋە ئەڭ دەسلەپتە ئاپىرىلىدىغان يىغىۋېلىش ئورنىدۇر. بەختىيار ئەپەندى قەدىرداننىڭ16 ‏-ئۆكتەبىر قولغا ئېلىنغىچە بولغان ئارىلىقتىكى دەسلەپكى ئۈچ ئاينى خىتاي «تەربىيەلەش مەركىزى» دەپ ئاتاۋاتقان دەسلەپكى يىغىۋېلىش ئورنىدا ئۆتكۈزگەنلىك ئېھتىماللىقىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ.

يەنە لاگېرلار يېڭى قۇرۇلغان2017 ‏-يىلدىكى ئېنىقلاشلىرىمىزدىن ئۇيغۇر رايونىنىڭ كورلا ۋە كۇچا قاتارلىق جايلىرىدىكى بىر قىسىم قاماقخانا، تۈرمە ۋە ئاتالمىش تەربىيەلەش مەركەزلىرى» نىڭ ئۆزئارا بىرلەشتۈرىۋېتىلگەنىلىكى مەلۇم بولغان ئىدى.

غايىپ دوختۇر سەييارە نىجاتنىڭ ئۈرۈمچىدىكى داۋەن ئاياللار قاماقخانىسىدا ئىكەنلىكى ئاشكارىلاندى

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-09| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

تۆت يىلدىن بۇيان ئىز-دېرىكى بولمايۋاتقان ئۈرۈمچى شەھەرلىك دوستلۇق دوختۇرخانىسىنىڭ غايىپ دوختۇرى سەييارە نىجات ھەققىدە ئىلگىرىلەپ ئېلىپ بارغان ئېنىقلاشلىرىمىز داۋامىدا، سەييارە نىجاتنىڭ نۆۋەتتە ئۈرۈمچىدىكى داۋەن ئاياللار قاماقخانىسىدا تۇتۇپ تۇرۇلىۋاتقانلىقى ئاشكارىلاندى. ئەمما ئۇنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالى، بولۇپمۇ ساقچىلارنىڭ سەييارەنىڭ ئەھۋالى ھەققىدە ئائىلىسىگە نېمە ئۈچۈن ئۇچۇر بەرمەيۋاتقانلىقىنىڭ سىرى تېخى مەلۇم بولمىدى.

غايىپ دوختۇر سەييارە نىجاتنىڭ 4 يىلغا يېقىن ۋاقىتتىن بۇيان ئائىلىسىگە ھېچقانداق ئۇچۇر بېرىلمەسىلىكى، مەزكۇر ئائىلە ئەزالىرىدا سەييارنىڭ ھاياتىي ئامانلىقى ۋە سالامەتلىك ئەھۋالى ھەققىدە قاتتىق ئەندىشە پەيدا قىلغان. سەييارنىڭ تۈركىيەدىكى ھەدىسى نادىرە بۇ ھەقتە مۇنداق دەيدۇ: «سەييارەنىڭ ئامېرىكادىكى كىچىك ئاپىسى پەرىدە خانىمنىڭ ئاشكارىلىشىچە، غۇلجادىكى ساقچى خادىملىرى سەييارەنىڭ دادىسىنىڭ ئىلتىماسى بويىچە، ھەركەتكە كېلىپ ئۈرۈمچىدىكى ساقچى ئورگانلىرىدىن ئەھۋال سۈرۈشتە قىلغان؛ ئەجەپلىنەرلىكى شۇكى، بۇلار ئۇچۇر ئالالمىغان ۋە سەييارەنىڭ ئائىلىسنى ئۈرۈمچىگە بېرىپ سۈرۈشتە قىلىپ بېقىشىنى تەۋسىيە قىلغان.»

تىجارەتچى سادىر ئەلى رامازاندا ئېپتارلىق مېھمان چاقىرغانلىقى ئۈچۈن 20 يىللىق قاماققا كېسىلگەن

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-09| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئامېرىكانىڭ بوستون شەھرىدە ئولتۇرۇشلۇق ئادىلە سادىر 5-يانۋار كۈنى فېيسبۇك سەھىپىسىگە ۋىدېيولۇق ئۇچۇر يوللاپ، 2018-يىلى ئاتۇشتا تۇتقۇن قىلىنغان دادىسى سادىر ئەلىنىڭ 2019-يىلى خىتاي دائىرىلىرى تەرىپىدىن 20 يىللىق قاماققا كېسىۋېتىلگەنلىكىنى بىلدۈرگەن.

ئۇ مەزكۇر سىن كۆرۈنۈشىنى كۆرگەن كىشىلەردىن خىتاي تۈرمىسىدە ناھەق يېتىۋاتقان دادىسىغا ئوخشاش بارلىق ئۇيغۇرلار ئۈچۈن، ئۇلارنىڭ كىشىلىك ھەق-ھوقۇقى ۋە ئەركىنلىكى ئۈچۈن گەپ قىلىشىنى تەلەپ قىلغان.

بىز بۇ ھەقتە تېخىمۇ تەپسىلىي مەلۇماتقا ئېرىشىشى ئۈچۈن ئادىلە سادىر بىلەن ئۇنىڭ ئاپىسى مارىيە مۇھەممەت خانىمنى زىيارەت قىلدۇق.

ئادىلە سادىر زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ، ئۆزىنىڭ 2018-يىلى 6-ئاينىڭ 28-كۈنى ئاتۇشتىكى دادىسى سادىر ئەلى بىلەن ئاخىرقى قېتىم كۆرۈشكەنلىكىنى، دادىسى سادىر ئەلىنىڭ شۇ كۈنى كېچىدە تۇتقۇن قىلىنغانلىقى توغرىلىق خەۋەر ئالغانلىقىنى بىلدۈردى.

كېڭىيىۋاتقان قاماقخانىلار ۋە ئايىغى چىقماس تۇتقۇنلار سېپى (1)

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-09| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ھەرقايسى ئاخبارات ۋاسىتىلىرى 2020-يىلىنىڭ ئاخىرلىرىغا قەدەر ئۇيغۇر دىيارىدىكى ئېغىر قاماق جازالىرى ھەققىدە ئوخشىمىغان نۇقتىلاردىن ئىشلەنگەن خەۋەرلەرنى ئېلان قىلغاندىن كېيىن بىر قىسىم كىشىلەر بايقىغان بىر ئالاھىدە ھادىسە بۇ ھالنى كىشىلەرنىڭ «نۆۋەتتىكى سىياسىي باستۇرۇشنىڭ يېڭى تەرەققىياتى» دەپ چۈشىنىش ھەمدە ئۇھسىنىش بىلەن توختاپ قېلىش ھادىسىسى بولدى. ھالبۇكى، ئاشۇ نەچچە ئون يىللاپ قاماققا ھۆكۈم قىلىنغان كىشىلەرنىڭ بىر قىسمى دەرۋەقە مەلۇم ۋاقىت قاماقخانىدا تۇرغاندىن كېيىن ئون-يىگىرمە يىلغا سوزۇلغان ھۆكۈم ھەققىدىكى ئۇقتۇرۇشلارنى تاپشۇرۇۋالغان بولسىمۇ، ئەمما نۆۋەتتە بارغانسېرى كۆپلەپ مەلۇم بولۇشقا باشلىغان پولاتتەك ئىسپاتلار بۇ كىشىلەرنىڭ زور قىسمىنىڭ ئەمەلىيەتتە قانۇنىي باسقۇچلاردىن ئۆتمەيلا قاماققا يوللىنىپ تۈرمىلەرنى تولدۇرۇۋاتقانلىقىنى نامايان قىلماقتا. ئۆتكەن بىرنەچچە يىلدىن بۇيان لاگېرلارغا قامالغانلارنىڭ گۇۋاھلىق ئىشلىرى ئۈچۈن ئاكتىپلىق بىلەن خىزمەت قىلىۋاتقان جىن بۇنىن ئەپەندى ئۆتكەن يىلىدىن باشلاپ يېزىشقا باشلىغان «ش ئۇ ئا ر ھەققىدىكى تىل قىسىلچىلىقى» سەرلەۋھىلىك چاتما ماقالىنىڭ ئىككىنچى قىسمىدا دەل مۇشۇ مەسىلىلەر جانلىق پاكىتلار بىلەن بايان قىلىندى.

ئاپتورنىڭ بايان قىلىشىچە، ئۇيغۇر دىيارىدىكى لاگېر ۋە تۈرمىلەرنىڭ كېڭىيىۋاتقانلىقى ھەققىدىكى ھۆكۈمەت تەرەپكە مەنسۇپ رەسمىي ھۆججەتلەر 2019-يىلىنىڭ كېيىنكى يېرىمىدا ئاشكارا بولغان بولۇپ، «نيۇ-يورك ۋاقتى گېزىتى» ۋە «دۆلەتلىك ئاممىۋى رادىئو» (NPR) دا رەسمىي يورۇقلۇققا چىققاندىن كېيىن، زور دىققەت قوزغىغان. بولۇپمۇ بۇ ھۆججەتلەردىن مەلۇم بولغان ئۇچۇرلاردا 2017-يىلى ۋە 2018-يىلىنىڭ ئۆزىدىلا 230 مىڭدىن ئارتۇق كىشىنىڭ ئون يىل بىلەن يىگىرمە يىل ئارىلىقىدىكى قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغانلىقى كۆرسىتىلگەن. ئارىدىن ئۇزۇن ئۆتمەي بۇ ساننىڭ ئەمەلىيەتتە 350 مىڭ كىشىگە يەتكەنلىكى مەلۇم بولغان. ھالبۇكى، تەقدىرى لاگېرلاردا، قاماقخانىلاردا ياكى تۈرمىلەردە ئاياغلاشقان كىشىلەرنىڭ سانى «مىليون» دېگەن بىرلىكتە تەخمىن قىلىنىۋاتقاندا ئاشۇ غايىب بولغان ئىنسانلار ھەققىدە گۇۋاھلىق بەرگۈچىلەرنىڭ سانى كۈتكەندىن كۆپ يىراق بولۇپ كەلگەن.

غۇلجىدىكى 40 يىللىق مائارىپچى ساجىدە رەھىمجان 20 يىللىق كېسىۋېتىلگەن

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-09| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

20 يىللىق قاماق جازاسىغا مەھكۇم قىلىنغان ساجىدە رەھىمجاننىڭ 2018-يىلىدىن بۇيان ئىز-دېرىكى بولمىغان.

1963-يىلى 13-مارت غۇلجا شەھىرىدە دۇنياغا كەلگەن ساجىدە رەھىمجاننىڭ 40 يىللىق ھاياتى مائارىپ ساھەسىدە خىزمەت قىلىش بىلەن ئۆتكەن. ئۇ ئاخىرقى 20 يىلدا غۇلجا شەھەرلىك 16-باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ مۇدىرى ھەمدە غۇلجىدىكى ئۇيغۇر ساخاۋەتچى بايلىرىدىن نۇرتاي ھاجىم قۇرغان يېتىم-يېسىرلار مەكتىپىنىڭ مۇدىرى بولۇپ خىزمەت قىلغان. 2018-يىلى ياز ئايلىرىدا تۇيۇقسىز غايىب بولغان.

ھازىر گوللاندىيەنىڭ روتتېردام شەھىرىدە ياشاۋاتقان ساجىدە رەھىمجاننىڭ ئوغلى ئاتابېكنىڭ بىلدۈرۈشىچە، ئۇنىڭ ئاپىسى بىلەن ئاخىرقى قېتىم تېلېفون ئارقىلىق كۆرۈشكەن ۋاقتى 2018-يىلى 4-ئايدا بولغان. شۇندىن كېيىن ئاپىسى ۋە ئۇرۇق-تۇغقانلىرىدىن ھېچقانداق ئۇچۇر ئالالمىغان.

غۇلجا شەھەرلىك مائارىپ ئىدارىسى خادىمى شائىر ۋە فىزىك قاسىم سىدىقنىڭ تۇتقۇندا ئىكەنلىكىنى دەلىللىدى

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-07| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

جەمئىيەتنىڭ ھەر ساھە كىشىلىرى ئارىسىدا كۆپ قىزىقىش ۋە غۇلغۇلا پەيدا قىلغان شائىر ۋە فىزىك قاسىم سىدىق ئەپەندى. (ۋاقتى ۋە ئورنى ئېنىق ئەمەس)

«مەن شۇنداق قاتىلغا ئامراق» قاتارلىق لىرىك شېئىرلىرى، «زوقلانغۇچىلار پىسىخولوگىيەسى» قاتارلىق ئىلمىي ماقالىلىرى ۋە «بوشلۇق نەزەرىيىسى» تېمىسىدىكى فىزىكا تەتقىقاتى بىلەن جەمئىيەتنىڭ ھەر ساھە كىشىلىرى ئارىسىدا كۆپ قىزىقىش ۋە غۇلغۇلا پەيدا قىلغان شائىر ۋە فىزىك قاسىم سىدىق 4 يىلدىن بۇيان تۇتقۇندا ئىكەنلىكى، غۇلجا شەھەرلىك مائارىپ ئىدارىسىنىڭ خادىمى تەرىپىدىن دەلىللەندى

كۆزىتىشلىرىمىزدىن مەلۇم بولۇشىچە، 2017 ‏-يىلدىن ئېتىبارەن، ئۇيغۇر جەمئىيىتىدىكى كۆپلىگەن سەركىلەر قاتارىدا شائىر ۋە تەتقىقاتچى قاسىم سىدىقنىڭمۇ ئىلمىي مۇنازىرە سورۇنلىرىدىن سېيماسى، تور بەت ۋە گېزىت-ژۇرناللاردىن ئىسمى غايىب بولغان ئىدى. غۇلجا ۋەزىيىتىدىن خەۋەردار كىشىلەردىن بىرى ئۆتكەن يىلنىڭ ئوتتۇرىلىرى رادىيومىزغا ئۇچۇر يوللاپ، شائىر قاسىم سىدىقنىڭ2017 ‏-يىلى3-ئايدا تۇتۇپ كېتىلگەنلىكى ۋە تا ھازىرغىچە ئىز-دېرىكى يوقلۇقىنى مەلۇم قىلدى. ئىنكاستا ئەسكەرتىلىشىچە، قاسىم سىدىق ئىلگىرىكى يىللاردا كۆپ قېتىم سوراق قىلىنغان ۋە تۇتۇپ قويۇپ بېرىلگەن بولغاچقا، 2017 ‏-يىل 4‏-ئايدا سابىق گۇماندار ۋە سابىق تۇتقۇنلار قاتارىدا تۇتۇپ كېتىلگەن. غۇلجا شەھەرلىك ھۆكۈمەتتىكى ئالاقىدار خادىملار قاسىم سىدىق ھەققىدە مەلۇمات بېرىشنى رەت قىلدى.

نۆۋەتتە شىۋېتسىيەدە ياشاۋاتقان «ئىلى كەچلىك گېزىتى» نىڭ سابىق تەھرىرى، شائىرە راھىلە كامالنىڭ تونۇشتۇرۇشىچە، قاسىم سىدىق غۇلجا شەھەر دادامتۇ ئوتتۇرا مەكتىپىدە ئۇزۇن مەزگىل ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى بولغان. كېيىنكى يىللاردا ئەدەبىيات-سەنئەت ساھەسىدە مۇستەقىل تەشكىلاتچىلىق ئىشلىرى بىلەنمۇ شۇغۇللانغان. شۇ يىللاردا «بۇ كېچە» قاتارلىق ناخشا تېكىستلىرى سەۋەبلىك كۆپ ئاۋارىچىلىككە ئۇچرىغان.

تور ئارخىپلىرىدىن مەلۇم بولۇشىچە، يېقىنقى يىللاردا قاسىم سىدىق فىزىكا ساھەسىدە ئوتتۇرىغا قويغان يېڭى پىكىر، يېڭى نەزەرىيەلىرى بىلەن ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ھەر ساھە كىشىلىرىنى تاڭ قالدۇرغان. ئەمما تەبىئىي پەن ساھەسىگە باش چۆكۈرۈپ كىرىشكەن بولسىمۇ، ئۇنى سىياسىي بوران-چاپقۇنلاردىن قوغداپ قالالمىغان. رادىيومىزغا كەلگەن ئىنكاستا دېيىلىشىچە، قاسىم سىدىقنىڭ بۇنىڭدىن 10-15 يىللار ئىلىگىرى يازغان شېئىر ۋە ناخشا تېكىتسلىرى سەۋەبلىك «مىللىي قۇتراتقۇلۇق» بىلەن ئەيىبلەنگەن.

خىتاي لاگېر شاھىتى قەلبىنۇر سىدىقنىڭ گۇۋاھلىقىنى يالغانغا چىقىرىشقا ئۇرۇنماقتىكەن

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-07| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

قەلبىنۇر سىدىقنىڭ سابىق ئېرى تۇرسۇن ئىسمائىل بىلەن ۋىدېودا كۆرۈشكەن كۆرۈنۈشى.

خىتاي ھۆكۈمىتى 2017-يىلىدىن باشلاپ ئۇيغۇر دىيارىدا 3 مىليونغا يېقىن بىگۇناھ ئۇيغۇر ۋە باشقا مىللەتلەرنى لاگېرلارغا سولىغاندىن باشلاپ، لاگېردىن تىرىك قۇتۇلۇپ چەتئەللەرگە چىقالىغان ناھايىتى ئاز ساندىكى لاگېر شاھىتلىرىدىن باشقا يەنە، ئۇرۇق-تۇغقانلىرى لاگېرلارغا قامالغان مۇھاجىرەتتىكى نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇرلار، خىتاينىڭ ھەر تۈرلۈك تەھدىت ۋە بېسىملىرىغا قارىماي، ئۇيغۇر دىيارىدىكى يۇقىرى بېسىملىق نازارەت ۋە سىياسەت ئاستىدا داۋام قىلىۋاتقان ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلەرى پاش قىلىپ كەلمەكتە.

بولۇپمۇ لاگېر شاھىتلىرىنىڭ دۇنيا ئاخباراتى ۋە ئۆزلىرى ياشاۋاتقان دۆلەت ھۆكۈمەتلىرىگە ھەمدە خەلقئارالىق ئىنسان ھەقلىرى تەشكىلاتلىرىغا ئۆزىنىڭ جازالاش لاگېرلىرىدا ئۇچرىغان زۇلۇملارنى پاكىتلىق ئاڭلىتىشى، خەلقئارادا خىتاينى «قىرغىنچىلىق» بىلەن ئەيىبلەش ئاۋازىنىڭ كۈچىيىشىدە ھالقىلىق رول ئويناپ كەلدى. ھالبۇكى خىتاي ھۆكۈمىتى بۇنىڭغا قارشى تەدبىرلىرىنى قوللانماقتا. خىتاي تەشۋىقات ئاپپاراتلىرى ۋە دۆلەت بىخەتەرلىك ئاپپاراتلىرىنى ئىشقا سېلىپ، چەتئەللەردە خىتاينىڭ زۇلۇملىرىنى ئاڭلىتىۋاتقان ئۇيغۇرلارغا قارىتا تۈرلۈك تەھدىت ۋە بېسىملىرىنى ھېلىھەم داۋام قىلىۋاتقانلىقىنى كۆرەلەيمىز.

خىتاينىڭ «يەر شارى ۋاقتى» گېزىتى، شىنخۇا ئاگېنتلىقى، مەركىزى تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى قاتارلىقلار ئىلگىرى ئامېرىكادىكى ئۇيغۇر يېتەكچىلىرىدىن رابىيە قادىر خانىم، لاگېر شاھىتلىرىدىن مېھرىگۈل تۇرسۇن، زۇمرەت داۋۇت، ياش پائالىيەتچىلىرىدىن فۇرقەت جەۋدەت ۋە ئەرەفات ئەركىن قاتارلىقلارنىڭ ئائىلە تاۋابىئاتلىرى ۋە ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنى ئۇلارغا قارشى سۆزلىتىش ئارقىلىق، ئۇلارنىڭ تاراتقۇلارغا دېگەنلىرىنىڭ ھەممىسىگە رەددىيە بەرگۈزۈپ، مەخسۇس خەۋەرلەر تارقاتقانىدى.

گوللاندىيەدە پاناھلانغان لاگېر شاھىتى، سابىق لاگېر ئوقۇتقۇچى قەلبىنۇر سىدىقنىڭ رادىيومىزغا يەتكۈزگەن ئۇچۇرلىرىدىن خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ خىل يالغانچىلىق تەشۋىقاتىنىڭ ئەمدى قەلبىنۇر سىدىقنى نىشان قىلىۋاتقانلىقى ئاشكارىلاندى.

قەلبىنۇرنىڭ ئېيتىشىچە، بۇلتۇر 2-ئايدا، ئۆزىنىڭ قەلبىنۇر بىلەن ئاجراشقانلىقىنى ۋە ئاخىرقى قېتىم ئالاقە قىلىۋاتقانلىقىنى جاكارلاپ ئالاقىسىنى ئۈزگەن ئۈرۈمچىدىكى سابىق ئېرى، تەڭرىتاغ رايونلۇق قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرى تارماق شىركىتىدىكى تۇرسۇن ئىسمائىل، بۇ يېڭى يىلنىڭ ئالدىدا ئۇنىڭغا ئۆزى بىلەن جىددىي ئالاقىلىشىش ھەققىدە ئۇچۇر ئەۋەتكەن. تۇرسۇن ئىسمائىلنىڭ «مېنى ئويلىمىساڭمۇ قېرىنداشلىرىڭنى ئويلاپ قوي. . .» دېگەندەك تەھدىتلىرى تەسىرىدە، قېرىنداشلىرىنىڭ ئاقىۋىتىدىن ئەنسىرىگەن قەلبىنۇر ئۇنىڭ بىلەن تېلېفوندا ۋېدىئولۇق كۆرۈشكەن. تۇرسۇن ئىسمائىل ئۇنىڭغا شەھەرلىك تارماقلارنىڭ مەھەللە ساقچىلىرى بىلەن 2020-يىلى 19-دېكابىر كەچ سائەت 8 دىن 12 غىچە مەخسۇس ۋېدىئوغا ئېلىپ كەتكەنلىكىنى ئېيتقان.

ئۈرۈمچى دوستلۇق دوختۇرخانىسىنىڭ دوختۇرى سەييارە نىجات 3 يىلدىن بۇيان ئىز-دېرەكسىز غايىپ بولغان

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-01| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۈرۈمچى دوستلۇق دوختۇرخانىسىنىڭ دوختۇرى سەييارە نىجات خانىم. (ۋاقتى ۋە ئورنى ئېنىق ئەمەس)

ئۈرۈمچى دوستلۇق دوختۇرخانىسىنىڭ دوختۇرى سەييارە نىجات 2017-يىلى 5-ئايدا تۇتقۇن قىلىنغان. ئۇنىڭ غۇلجا شەھىرىدىكى ئاتا-ئانىسى شۇ يىلى 9‏-ئاينىڭ 17‏-كۈنى ئۇنىڭ ئۈرۈمچى شەھەرلىك 3‏-قاماقخانىدا تۇتقۇندا ئىكەنلىكى ھەققىدە ئۇقتۇرۇش تاپشۇرىۋالغان. ئەمما شۇنىڭدىن كېيىن، ئۇنىڭ ئاتا-ئانىسى غۇلجا ۋە ئۈرۈمچىدىكى ئالاقىدار ساقچى ئورگانلىرىنىڭ ھەممىسىگە بېرىپ باققان بولسىمۇ، تا ھازىرغىچە سەييارەنىڭ نەدىلىكى ۋە ھازىرقى ئەھۋالى ھەققىدە ھېچقانداق ئۇچۇر ئالالمىغان. بۇ ئەھۋالدىن تېخى يېقىندا خەۋەر تاپقان سەييارەنىڭ چەت ئەلدىكى ئۇرۇق-تۇغقانلىرى رادىيومىزغا بۇ ئەھۋالنى ئىنكاس قىلدى. مۇخبىرىمىزنىڭ ئېنىقلاشلىرى داۋامىدا سەييارە ئىشلىگەن دوختۇرخانا ۋە ئالاقىدار ساقچى ئورگانلىرىمۇ سەييارە ھەققىدە مەلۇمات بېرەلمىدى.

2014‏-يىلى شىخەنزە مېدىتسىنا ئونۋېرسىتېتىنى پۈتتۈرگەن سەييارە نىجات ئۈرۈمچى دوستلۇق دوختۇرخانىسىغا خىزمەتكە چۈشۈپ 3 يىل ئۆتكەندە، ئۈرۈمچىدىكى يۈز مىڭلىغان ئۇيغۇر قاتارىدا ئۇنىڭمۇ بېشىغا قارا خالتا كىيدۈرلگەن. خەۋەرلەردىن مەلۇم بولۇشىچە، ئۇيغۇر رايونىدا بېشىغا قارا خالتا كىيدۈرۈلگەنلەرنىڭ لاگېرغا ئەكىتىلگەندىن كېيىن بىر قىسمىنىڭ كېسىۋېتىلگەنلىكى، بىر قىسمىنىڭ زاۋۇت-فابرىكىلارغا مەجبۇرىي ئىشچىلىققا يوللانغانلىقى ھەققىدە ئائىلىسىگە ئاغزاكى ياكى يازما ئۇقتۇرۇش بېرىلگەن بولسىمۇ، يەنە زور بىر قىسمىنىڭ ئاقىۋىتى ھەققىدە ئۇچۇر بېرىلمىگەن. ئىنكاس قىلىنىشىچە، ئەنە شۇ تۇتۇپ كېتىلگەندىن كېيىن ئىز-دېرىكى بولمايۋاتقان غايىپلاردىن بىرى سەييارەنىڭ ئامېرىكادىكى ئۇرۇق-تۇغقانلىرىدىن رەخى ھاجىنىڭ رادىيومىزغا ئىنكاس قىلىشىچە، سەييارەنىڭ ئاتا-ئانىسى ئۇنىڭ تۇتقۇندىن كېيىن ئىز-دېرىكى يوقالغانلىقى ھەققىدە چەت ئەلدىكى ئۇرۇق-تۇغقانلىرىغا ئۇچۇر بېرىشكىمۇ جۈرئەت قىلالمىغان. تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان ئۈرۈمچى شەھەرلىك دوستلۇق دوختۇرخانىسىنىڭ خادىمى بۇ دوختۇرخانىدا سەييارە نىجات ئىسىملىك بىر دوختۇرنىڭ بار ياكى يوقلىقىدىن خەۋەرسىزلىكىنى ئېيتتى. ئۇ بۇ ئىشنىڭ ئۆزىنىڭ ۋەزىپە دائىرىسىدە ئەمەسلىكىنى ئەسكەرتىپ، سەييارە ھەققىدە ئالاقىدار بۆلۈملەردىن ئۇچۇر ئېلىپ بېرىشنىمۇ رەت قىلدى.