ئاقسۇدىكى ئىككى لاگېرىنىڭ ئوتتۇرىسىدا بىر جەسەت كۆيدۈرۈش ئورنى بايقالدى

يوللانغان ۋاقتى:2020-11-11| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

نورۋېگىيەدىكى «ئۇيغۇر ئەدلىيە ئارخىپى» بايقىغان ئاقسۇ شەھىرىدىكى لاگېرنىڭ ۋە ئۇنىڭ يېنىدىكى جەسەت كۆيدۈرۈش ئورنىنىڭ سۈنئىي ھەمراھىدىن تارتىلغان سۈرىتى. 2020-يىلى نويابىر.

نورۋېگىيەدىكى «ئۇيغۇر ئەدلىيە ئارخىپى» تەمىنلىگەن «Google Earth Pro» سۈنئىي ھەمراھ سۈرەتلىرى، 2017-يىلدىن 2019-يىلغىچە بولغان ۋاقىت ئىچىدە تارتىلغان.

سۈنئىي ھەمراھ سۈرەتلىرىدىن لاگېرلارنىڭ 2017-يىلى قۇرۇلۇشقا باشلىغان بولسا 2018-يىلدىن باشلاپ لاگېرلارنىڭ يېنىغا غايەت زور زاۋۇتلار قۇرۇلۇشقا باشلىغانلىقىنى ئېنىق كۆرسىتىپ تۇرىدۇ.

مەزكۇر ئورۇننىڭ دىرېكتورى بەختىيار ئۆمەر ئەپەندى: «مۇئەللەقتىن تارتىلغان بۇ سۈرەتلەر خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر ئېلىدە قۇرغان ئاتالمىش ئىختىيارىي تەربىيىلەش، كەسپىي تەربىيىلەش مەركەزلىرىنىڭ ئەمەلىيەتتە تۈرمە شەكىلدە باشقۇرۇۋاتقان جازا لاگېرلىرىلا بولۇپ قالماي، خىتاينىڭ لاگېر سىياسىتىنىڭ 2018-يىلىدىن باشلاپ مەجبۇرىي ئەمگەك بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەنلىكىنىڭ ئىنكار قىلغۇسىز ئىسپاتى» دەپ قارايدۇ.

ئۇيغۇر ئەدلىيە ئارخىپىنىڭ بايقاشلىرى، خەلقئارادىكى لاگېرلار ھەققىدە مەخسۇس تەتقىقات ئېلىپ بېرىۋاتقان نوپۇزلۇق مۇتەخەسسىسنىڭمۇ كۈچلۈك دىققىتىنى تارتماقتا. كوممۇنىزم قۇربانلىرى فوندىنىڭ تەتقىقاتچىسى دوكتور ئادرىئان زېنز، بۇ بايقاشلار ھەققىدە گېرمانىيە BILD ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋىرىگە تىۋىتتېرىدا ئىنكاس قايتۇرۇپ: «بۇ لاگېرنىڭ ئىزى تەخمىنەن 72 مىڭ كۋادرات مېتىر، زاۋۇت رايونى (ناھايىتى ئېگىز تاملار بىلەن قورشالغان) يەنە 27 مىڭ كۋادرات مېتىر. 2018-يىلدىن 2019-يىلغىچە بولغان ئارىلىقتا قۇرۇلغان، بۇنىڭغا ھەممە ئادەم ئېرىشەلەيدۇ» دەپ يازغان.

رادىئومىز زىيارىتىنى قوبۇل قىلغان دوكتور ئادرىئان زېنز، سۈنئىي ھەمراھ سۈرەتلىرىگە قارىتا ئانالىزىنى مۇنداق ئوتتۇرىغا قويدى: «مېنىڭ قارىشىمچە، بۇنىڭ ئالدىدا بايقالغان لاگېر ۋە مەجبۇرىي ئەمگەككە دائىر باشقا ئارخىپ ۋە ماتېرىياللار ھەمدە شاھىتلارنىڭ گۇۋاھلىقلىرىمۇ ھەممىگە مەلۇم. ئاپېلسىن رەڭلىك فورما كىيگەن 1000 دىن ئارتۇق لاگېر مەھبۇسلىرىنىڭ لاگېر ۋە زاۋۇت بىناسىنىڭ ئالدىدا تىزىلغان بۇ سۈرەتلىرى ئۇيغۇر رايونىدا داۋام قىلىۋاتقان مەجبۇرىي ئەمگەكنى كۆز بىلەن كۆرسىتەلەيدىغان ئىنتايىن مۇھىم بىر پاكىت».

جازا لاگېرلىرىنىڭ ئورنىنى تۈرمىلەر ئىگىلەۋاتامدۇ؟

يوللانغان ۋاقتى:2020-11-11| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر د ئۇ ق غا ئالاقىدار خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

گېرمانىيە ئاخبارات ئاگېنتلىقى ئۇيغۇر دىيارىدىكى تۈرمىلەرنىڭ كۆلىمىنىڭ بارغانسېرى كېڭىيىۋاتقانلىقىنى ئىلگىرى سۈردى.

8-نويابىر گېرمانىيەنىڭ NTV ناملىق تېلېۋىزىيە قانىلى «خىتاي ئۇيغۇر پەرزەنتلىرىنى قانداق پروگراممىلاۋاتىدۇ؟» ناملىق بىر خەۋەرنى ئېلان قىلغان. خەۋەردە خىتاي ھاكمىيىتىنىڭ ئاتا-ئانىسى جازا لاگېرلىرىغا ياكى تۈرمىلەرگە قامىلىپ يېتىم قالغان 900 مىڭ ئۇيغۇر پەرزەنتلىرىنى يىغىۋېلىپ، ئۇلارنىڭ مېڭىسىنى «پروگراممىلاۋاتقانلىقى»، يەنى ئۇلارنىڭ مېڭىسىدىن ئۇيغۇر كىملىكىنى يۇيۇپ چىقىرىۋېتىپ، خىتايلاشتۇرىۋاتقانلىقى ئىلگىرى سۈرۈلگەن ئىدى.

9-نويابىر گېرمانىيەدە نەشردىن چىقىدىغان «يېشىل تىنچلىق» ناملىق قوش ئايلىق ژۇرنال «خىتاينىڭ غەربىي-شىمالىدىكى جازا لاگېرلىرىنىڭ ئورنىنى ئۇزۇن مۇددەتلىك قاماق جازاسى ئىگىلىمەكتە» ناملىق بىر ماقالە ئېلان قىلدى. ماقالىدا خىتاينىڭ جازا لاگېرلىرىدا «ئوقۇش پۈتتۈرگەن» لەر ياكى تۇتقۇندىكى ئۇيغۇرلاردىن 10 مىڭلىغان ئۇيغۇرنىڭ 5 يىللىقتىن باشلاپ مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا قەدەر بولغان يۇقىرى قاماق جازالىرىغا مەھكۇم بولغانلىقى بايان قىلىندى.

«ئۇيغۇر ئەدلىيە ئارخىپى» لاگېر، زاۋۇت ۋە مەھبۇسلار ئىپادىلەنگەن سۈنئىي ھەمراھ سۈرەتلىرىنى ئاشكارىلىدى

يوللانغان ۋاقتى:2020-11-09| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

نورۋېگىيەدىكى «ئۇيغۇر ئەدلىيە ئارخىپى» ئاقسۇ شەھىرىدە ئىككى ۋە كورلىدا يەنە بىر جەمئىي 3 لاگېرنىڭ سۈنئىي ھەمراھ سۈرەتلىرىنى تاپقان. سۈرەتلەرنىڭ بەزىلىرىدىن ئاپېلسىن ۋە كۈك رەڭلىك كىيىم كىيگەن مەھبۇسلارنىڭ جازا لاگېرىدىن سەپ-سەپ بولۇپ، لاگېرغا يانداش سېلىنغان زاۋۇت سېخلىرىغا ئېلىپ مېڭىلغانلىقى ئاشكارىلانغان. بۇ سۈرەتلەردىن يەنە لاگېرلارغا يىراق بولمىغان جايدا جەسەت كۆيدۈرۈش ئورۇنلىرىنىڭ بارلىقى مەلۇم بولغان. ئۇيغۇر ئەدلىيە ئارخىپىنىڭ قۇرغۇچىسى ۋە دىرېكتورى بەختىيار ئۆمەر ئەپەندى، رادىئومىز بىلەن لاگېر، مەھبۇس ۋە مەجبۇرىي ئەمگەك باغلانغان بۇ ئىسپاتلىق ماتېرىياللارنى ئورتاقلاشتى. گۈلچېھرە مەلۇمات بېرىدۇ.

ئۇيغۇر ئەدلىيە ئارخىپى رادىيومىز بىلەن ئۆزلىرىنىڭ ئاقسۇ شەھىرى ۋە كورلا شەھىرى ئەتراپىدا قۇرۇلغان لاگېرلار ھەققىدىكى يىغقان سۈنئىي ھەمراھ سۈرەتلىرىنى ئورتاقلاشتى. بۇ سۈرەتلەرنىڭ بىرىنچى قىسمى، ئاقسۇ شەھىرى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىنىڭ شەرقىگە 900 مېتىر كېلىدىغان يول بويىغا قۇرۇلغان لاگېرغا تەۋە بولۇپ، بۇ لاگېرىنىڭ سۈرەتلىرى 2018-يىلى 10-ئاينىڭ 24-كۈنى تارتىلغان.

بۇ لاگېر ھەققىدىكى بىر سۈرەتنىڭ بىر قىسمىدا 1200 ئەتراپىدىكى ئاپېلسىن رەڭلىك مەھبۇس كىيىمى كىيگەن كىشىلەرنىڭ لاگېر رايونىدىن چىقىپ مەجبۇرىي ئەمگەك رايونىغا ئۆتۈۋاتقان بىر كۆرۈنۈشى بايقالغان. مەجبۇرىي ئەمگەك بىرلەشتۈرۈلگەن بۇ لاگېرنىڭ سۈرىتىدە، يۇقىرى بىخەتەرلىك دەرۋازىسىدىن تەكشۈرۈشتىن ئۆتۈپ، مەجبۇرىي ئەمگەك زاۋۇتىغا قاراپ يالاپ ئېلىپ مېڭىلغان بۇ ئادەملەرنى ۋە ئەتراپتىكى كۆزەتكۈچى ۋە ساقچىلارنىمۇ سانىۋالغۇدەك دەرىجىدە پەرقلەندۈرۈش مۇمكىن ئىكەن.

قايسى سانغا ئىشىنىش كېرەك؟

يوللانغان ۋاقتى:2020-11-04| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاينىڭ مىليونلىغان ئۇيغۇرلارنى قامىغان لاگېرلار ھەمدە مەجبۇرىي ئەمگەككە مۇناسىۋەتلىك كۆپلىگەن ئىچكى ھۆججەت ۋە ماددىي ئىسپاتلار تاشقى دۇنياغا ئاشكارا بولۇپ، خەلقئارا جەمئىيەت خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارىتا ئېلىپ بېرىۋاتقان باستۇرۇشىنى «قىرغىنچىلىق» دەپ ئاتاشقا يۈزلىنىۋاتقان بىر پەتتە، خىتاي ھۆكۈمەت تاراتقۇلىرى لاگېرغا مۇناسىۋەتلىك ئوخشىمىغان سانلىق مەلۇماتلارنى ئېلان قىلىپ كەلمەكتە. مۇتەخەسسىسلەر بولسا بۇنى «خىتاينىڭ لاگېر ۋە ئۇيغۇرلار ھەققىدە پەرقلىق سانلىق مەلۇماتلارنى ئېلان قىلىپ خەلقئارا جەمئىيەتنى قايمۇقتۇرۇش ئارقىلىق، ئۆزىنىڭ جىنايىتىنى يوشۇرۇشقا ئۇرۇنماقتا» دەپ ئانالىز قىلماقتا. بۇ ھەقتىكى ئىنكاسلار ھەققىدە مۇخبىرىمىز گۈلچېھرە تەييارلىغان مەلۇمات دېققىتىڭلاردا بولسۇن.

خىتاي ھۆكۈمىتى دەسلەپتە مىليونلىغان بىگۇناھ ئۇيغۇر ۋە باشقىلار قامالغان جازا لاگېرلىرىنى ئېتىراپ قىلمىغان بولسىمۇ، لاگېر ھەققىدىكى ھۆكۈمەت ھۆججەتلىرىنىڭ ئاشكارىلىنىشى، ئۆلۈم لاگېرىدىن قۇتۇلۇپ چىققان شاھىتلارنىڭ گۇۋاھلىقى ئالدىدا زۇلۇملىرىنى يوشۇرالماس ھالغا يەتكەندە بولسا لاگېرلارنى «ئەسەبىيلىكنى تۈگىتىش تەربىيەلەش مەركىزى»، «كەسپىي تەربىيەلەش مەركىزى» دەپ ئاتاپ دۇنيانى ئالداشقا باشلىغانىدى.

ئۇچتۇرپان ئىماملىرىمدىكى جامبىزىم كوچىسىدىن لاگېرغا ئەكېتىلگەن 17 كىشىدىن ئۈچى ئۆلگەن، ئۈچى مېيىپ بولغان

يوللانغان ۋاقتى:2020-10-29| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

رادىيومىزغا كەلگەن بىر ئىنكاسقا ئاساسەن مۇخبىرىمىزنىڭ ئېنىقلاشلىرى داۋامىدا ئۇچتۇرپاننىڭ ئىماملىرىم يېزىسىدىكى ئۇزۇنلۇقى بىر كىلومېتىرچە كېلىدىغان، نوپۇسى 180 ئەتراپىدا بولغان جامبىزىم ناملىق بىر كوچىدىن 3 يىلنىڭ ئالدىدا 17 كىشى لاگېرغا ئەكېتىلگەن. نۆۋەتتە بۇلاردىن ئۈچى لاگېردا جان ئۈزگەن، ئۈچى لاگېردىن مېيىپ چىققان، بەش نەپىرى كېسىۋېتىلگەن، ئىككى نەپىرى زاۋۇتقا يوللانغان، قالغان 5 نەپىرىنىڭ ئىز-دېرىكى غايىب بولغان.

ئۇچتۇرپانلىق مۇھاجىرلاردىن بىرى رادىيومىزغا ئۇچۇر يوللاپ، يۇرتى ئۇچتۇرپان ئىماملىرىمدىكى جامبىزىم ناملىق كىچىككىنە بىر كوچىدىن 20 نەچچە كىشىنىڭ لاگېرغا ئەكېتىلگەنلىكى ۋە بۇلاردىن ئۈچ كىشىنىڭ لاگېردىن جەسىتى چىققانلىقىنى مەلۇم قىلغان ئىدى. بىز بۇ ئۇچۇرنى دەلىللەش ئۈچۈن ئۇچتۇرپان ناھىيەسى ۋە ئۇنىڭ ئىماملىرىم يېزىسىدىكى بىر قىسىم ئالاقىدار خادىملارغا تېلېفون قىلدۇق. تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان ئىماملىرىمدىكى بىر كەنت ساقچىسى مەزكۇر ئىنكاستا دېيىلگەن جامبىزىم كوچىسىنىڭ بىر كىلومېتىرچە ئۇزاقلىقتا ئىكەنلىكى ۋە نوپۇسىنىڭ 180 ئەتراپىدا ئىكەنلىكىنى ئاشكارىلىدى.

ئۇچتۇرپاندا سابىق ۋالىبول كوماندا ھۇجۇمچىسى ئابلەت باۋۇدۇن لاگېردا يېتىپ ھاساتاياقلىق بولۇپ چىققان

يوللانغان ۋاقتى:2020-10-06| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۇچتۇرپان ئوتتۇرا مەكتىپىنىڭ سابىق ۋالىبول كوماندا ھۇجۇمچىسى ئابلەت باۋۇدۇن، 2017-يىلى يىل بېشىدا لاگېرغا ئەكېتىلىپ، ئىككى يىلدىن كېيىن بۆرىكىدىن چاتاق چىققان ۋە بەدەنلىرى ئىششىشقا باشلىغان. ئۇنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالى كۈندىن-كۈنگە يامانلىشىپ لاگېرىنىڭ مەشغۇلاتلىرىغا ماسلىشالمىغاندىن كېيىن كېپىللىككە قويۇپ بېرىلگەن. تېخى ئۈچ يىلنىڭ ئالدىدا بىر مېتىر 90 سانتا ئېگىزلىكتىكى بويى، كېلىشكەن تەقى-تۇرقى ۋە ۋالىبول مەيدانىدىكى چەبدەس ھەرىكەتلىرى بىلەن تاماشىبىنلارنىڭ ھەۋىسىنى قوزغاپ كەلگەن ئابلەت باۋۇدۇن، نۆۋەتتە ئىككى قولتۇقى ھاساتاياقتىكى ئاجىزانە ھالىتى بىلەن ئۇرۇق-تۇغقان ۋە مەھەللە كويلىرىنىڭ يۈرىكىنى ئەزمەكتە.

مۇھاجىرەتتىكى ئۇچتۇرپانلىقلاردىن بىرى بىر شەخسىي سۆھبىتىمىز داۋامىدا، ئۇچتۇرپان ئىماملىرىمدىكى بىر ۋالىبولچى ياشنىڭ لاگېردا ئىككى يىل يېتىپ ھاساتاياقلىق بولۇپ چىققانلىقىنى تىلغا ئالغانىدى. بۇ يىپ ئۇچىغا ئاساسەن ئېلىپ بارغان ئېنىقلاشلىرىمىز داۋامىدا تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان، ئۇچتۇرپان ئىماملىرىمدىكى بىر كەنت ئامانلىق مۇدىرىنىڭ بايان قىلىشىچە، ئۇچتۇرپاندىكى سابىق ۋالىبول كوماندا ھۇجۇمچىسى ئابلەت باۋۇدۇن، 2017 ‏-يىلى لاگېرغا تۇتۇپ كېتىلىپ، 2019-يىلىنىڭ ئاخىرى كېپىللىككە قويۇپ بېرىلگەن. لاگېرغا ۋالىبول مەيدانىدا توپ ئۇرۇۋاتقان مەزگىلىدە تۇتۇپ ئەكېتىلگەن ئابلەت باۋۇدۇن، كېپىللىككە قويۇپ بېرىلگەندە ئىككى قولتۇقى ھاساتاياقلىق ھالەتتە ساقچىلارنىڭ نازارىتىدە ئۆيىگە كىرگەن. دېيىلىشىچە، بۆرىكى زەخىملەنگەن ئابلەت باۋۇدۇن بىر يىلغا يېقىن ۋاقىتتىن بۇيان ئۇنىڭ يۈز-كۆزىدىكى ئىششىق تېخى يانمىغان، ئىششىق بەزىدە پۈتۈن بەدىنىگە تارقالغان.

لاگېر ئوقۇتقۇچىسى قەلبىنۇر: مەن ئۇ يەردە كۆرگەن قىرغىنچىلىق ئىچىمگە پاتمىدى (4)

يوللانغان ۋاقتى:2020-10-01| سەھىپە: جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاي ئۇيغۇر دىيارىدا لاگېرلارنى قۇرۇشتىن بۇرۇنلا رايوندا قوزغىتىلغان «قوشماق تۇغقانلىشىش» سىياسىتى، خىتاي ھۆكۈمىتى چېن چۇئەنگونى تىبەتتىن ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىغا 2016-يىلىنىڭ ئوتتۇرىلىرى يۆتكەپ كەلگەندىن كېيىن، «بەشتە بىر بولۇش» تەدبىرى ئارقىلىق يېڭى بىر باسقۇچقا كىرگەن. بىر مىليون كادىر سەپەرۋەر قىلىنىپ «قوشماق تۇغقانلىشىش» نى ئىجرا قىلىدىغان خىتاي كادىرلارنىڭ ئىككىنچى سېپى شەكىللەنگەن. 2017-يىلى مايدا، خىتاي ھۆكۈمىتى «بەش بىللە بولۇش» ناملىق يېڭى پروگراممىنى ئېلان قىلدى.

لاگېر شاھىتى قەلبىنۇر سىدىقنىڭ بايان قىلىشىچە، ئەسلىدىلا ھەر يىلى مىللەتلەر ئىتتىپاقلىق ئېيى قىلىپ بېكىتىلگەن 5-ئايدىكى بىر ئايغا سوزۇلىدىغان پائالىيەتلەردە، ئۇلار خىتايلار بىلەن ئادەتتە بىللە ئېلىپ بارمايدىغان، ئۇسسۇل ئويناش، ناخشا ئېيتىش، تاماق ئېتىپ يېيىش، سوغات بېرىش، ئۆيىگە مېھمانغا بېرىش دېگەندەك ئىشلارنى قىلىشقا مەجبۇر بولۇپ كەلگەن. بۇ سۈنئىي ئىتتىپاقلىق كەلتۈرگەن بىزارلىق يەتمىگەندەك، 2017-يىلىغا كەلگەندە خىتاي كادىرى تۇغقان بولۇپ كىرمىگەن بىرمۇ ئۇيغۇر ئائىلىسى قالمىغان. دائىرىلەر بۇنىڭدىكى مەقسەتنى «بۆلگۈنچىلىك، ئاشقۇنلۇق ۋە تېررورلۇقتىن ئىبارەت «ئۈچ رەزىل كۈچ» نىڭ بۇزغۇنچىلىقىنىڭ سىڭىپ كىرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش دەپ چۈشەندۈرگەن. بۇنىڭ بىلەن ئۇيغۇرلار مىليونلىغان كۆزىتىش ئاپپاراتلىرى، مەجبۇرىي نازارەت قىلىش دېتالىدىن باشقا، «قوشماق تۇغقان» دىن ئىبارەت ئەر جىنسلىق يات مىللەتتىن بولغان كۈتۈلمىگەن مېھماننىڭ ئۆيىگە خالىغانچە كېلىپ، يەپ-ئىچىپ، ھەتتا ئۇلار بىلەن بىر ئۆيدە قونىدىغان ئەھۋاللارغا دۇچ كەلگەن.

لاگېرغا تۇتۇپ كېتىلگەن ئەر-خوتۇندىن تۇرسۇنجاننىڭ 10 كۈندىن كېيىن جەسىتى چىققان، گۈلبەھرەم تېخىچە ئىز-دېرەكسىز

يوللانغان ۋاقتى:2020-09-29| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئەر-خوتۇن تەڭ تۇتۇلۇپ كېتىش، بىر-بىرى بىلەن كۆرۈشەلمەسلىكلا ئەمەس، ئاقىۋىتىدىن 3 يىلدىن كېيىنمۇ خەۋەرسىز قېلىش ئۇيغۇر رايونىدا لاگېرلار قۇرۇلغاندىن بۇيان مىسالى كۆپ كۆرۈلگەن تراگېدىيەلىك بىر ھادىسىدۇر. غۇلجا ناھىيەسىنىڭ دۆڭمازار بازىرى 2-كەنت ئەزاسى تۇرسۇنجان ساۋۇت بىلەن ئايالى گۈلبەھرەم 2017-يىلنىڭ بېشىدا بىر كېچىدە تەڭلا تۇتۇپ كېتىلگەن. ساپمىساق ئەكېتىلگەن تۇرسۇنجان ساۋۇتنىڭ 10 كۈندىن كېيىن جەسىتى چىققان ؛ ئەمما، ئايالى گۈلبەھرەمدىن تا ھازىرغىچە ئائىلە ۋە تاۋابىئاتى ۋە مەھەللە-كوي ھېچقانداق ئۇچۇر ئالالمىغان.

غۇلجا ناھىيەلىك بىر مۇھاجىرنىڭ رادىيومىزغا ئىنكاس قىلىشىچە، 2017-يىلىنىڭ بېشىدىكى بىر كېچىدە 30 دىن ئارتۇق ساقچى ماشىنىسىنىڭ سىگناللىرىنى بولۇشىغا قويۇپ بېرىپ دۆڭمازارنىڭ 2-كەنت 2-مەھەللىسىدە پەيدا بولغان ۋە بۇ مەھەللىدىكى دېھقان تۇرسۇنجان ساۋۇتنىڭ قورۇسىنى قورشاۋغا ئالغان. ئىنكاستا تەسۋىرلىنىشىچە، تۇرسۇنجان ساۋۇتنىڭ قورۇق تېمىدىن ئاتلاپ چۈشكەن 10 نەچچە قارا كىيىملىك ساقچى، بۇ ئۆيدىن ئىككى كىشىنىڭ بېشىغا قارا خالتا كىيدۈرۈپ ئېلىپ چىققان ۋە ساقچى ماشىنىسىغا ئىتتىرىپ سولىغىنىچە يەنە شۇ ئەنسىز سىگناللىرى بىلەن مەھەللىدىن ئايرىلغان. ئارىدىن 10 كۈن ئۆتكەندە، ئالدىنقى قېتىمكىدەك كۆپ ساندا ساقچى ماشىنىلىرى بۇ مەھەللىدە يەنە بىر پەيدا بولغان. بۇ نۆۋەت ساقچى ماشىنىسىدىن بېشىغا قارا خالتا كىيدۈرۈلگەن ئىككى تىرىك جان ئەمەس، ئاق خالاتقا يۆگەلگەن بىر جەسەت ھويلىغا ئېلىپ كېرىلگەن ۋە جەسەت ھويلىدىكى بىرقانچە كىشىگە تۇتقۇزۇلغاندىن كېيىن، ئۇزۇن تۇرغۇزۇلماستىن، يەنە شۇ ساقچى ماشىنىلىرىنىڭ نازارىتىدە دۆڭمازار تەۋەلىكىدىكى زاراتگاھلىققا ئېلىپ كېتىلگەن.

لاگېر ئوقۇتقۇچىسى قەلبىنۇر سىدىق: مەن ئۇ يەردە كۆرگەن قىرغىنچىلىق ئىچىمگە پاتمىدى (2)

يوللانغان ۋاقتى:2020-09-29| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خەلقئارا جەمئىيەتتە خىتاي ھۆكۈمىتىنى ئۇيغۇرلارغا «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» قىلىش بىلەن ئەيپلەش كۈچىيىۋاتقان بىر مەزگىلدە، زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلغان ۋە رادىئومىزدا تۇنجى سۈرىتىنى ئاشكارىلاشنى قارار قىلغان سابىق لاگېر ئوقۇتقۇچىسى قەلبىنۇر سىدىق خانىم، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈۋاتقىنى ئىرقىي قىرغىنچىلىق دەپ يەكۈنلىگەن ئىدى. ئۇ زىيارىتىمىز داۋامىدا بۈگۈن، مېڭە يۇيۇش، قانۇنسىز تۇتقۇن، تۇغۇت چەكلەش، قىيىن-قىستاق ۋە ئۆلۈم، باسقۇنچىلىققا ئوخشاش ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان ۋەھشىيلىكلەر ھەققىدە، ئۆزىنىڭ بېشىدىن ئۆتكەن ۋە لاگېردا شاھىت بولغانلىرىنى ئاڭلاتتى.

مەن كۈلەلمەس بولۇپ قالدىم. . .

خىتاينىڭ ئۈرۈمچىدە قۇرغان لاگېرىدا خىتاي تىلى ئۆگىتىشكە ئورۇنلاشتۇرۇلغان قەلبىنۇر سىدىق، دەسلىپىدە ئۈرۈمچىدىكى ئەرلەر لاگېرىدا خىتاي تىلى ئۆگىتىش جەريانىدا 3000 دىن ئارتۇق مەھبۇسقا، ئارقىدىن يەنە بىر ئاياللار لاگېرىدا 10 مىڭ ئەتراپىدا ئۇيغۇر قىز-ئاياللارغا ئىككى ئاي ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان. لاگېرلاردا ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلەرگە شاھىت بولغان قەلبىنۇر سىدىق، گەرچە خىتاينىڭ ئالقىنىدىن قۇتۇلۇپ چىقىپ گوللاندىيەدەك ئەركىن بىر دۆلەتتە ياشاۋاتقان بولسىمۇ، ئەمما ئۇنىڭ خاتىرىسىگە ئورناپ كەتكەن ئېگىز سىم توساقلىق تاملار، تەلەتى سەت قوراللىق گۇندىپايلار، پاياتلانغان دېرىزە، كىشەنلەنگەن پۇت-قوللار، چېچى چۈشۈرۈۋېتىلگەن باشلار، ئۇرۇشلار، ۋاقىراشلار ئۇ مەيلى نەگە بارمىسۇن، نېمىلا قىلمىسۇن ھېلىھەم ئۇنىڭغا ئەگىشىپ يۈرمەكتىكەن.

«مەن نېمىلا قىلاي، نەگىلا بارماي كۈلەلمەيدىغان بولۇپ قالدىم، خاتىرەمنى، يۈرۈگۈمنى يۇيۇپ مۇشۇلارنىڭ ھەممىنى پاك-پاكىزە چىقىرىۋەتكىلى بولسا كاشكى. . . .» دەيدۇ قەلبىنۇر.

ئۇيغۇر دىيارىدىكى لاگېرلارنىڭ شىددەت بىلەن كېڭىيىۋاتقانلىقى يېڭى ئەندىشىلەرنى قوزغىماقتا

يوللانغان ۋاقتى:2020-09-26| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى سىياسىي باستۇرۇش ھەرىكىتى لاگېرلار مەسىلىسىنىڭ دۇنياغا مەلۇم بولۇشىغا ئەگىشىپ غايەت زور تەنقىدكە ۋە ئەيىبلەشكە دۇچ كەلگەندىن كېيىن خىتاي تېزدىن لاگېرلارنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ئىنكار قىلىش ئارقىلىق بۇ ئۆتكەلدىن ئۆتۈۋالماقچى بولدى. ئەمما لاگېرلار ھەققىدىكى كۆپلىگەن ماددىي ئىسپاتلار ئوتتۇرىغا چىققاندىن كېيىن خىتاي ھۆكۈمىتى بۇ ئورۇنلارنىڭ لاگېر ئەمەس، بەلكى «كەسپىي تەربىيەلەش مەكتىپى» ئىكەنلىكىنى تەكىتلەشكە باشلىدى. شۇنىڭدەك 2019-يىلى دېكابىردا ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ھۆكۈمەتنىڭ رەئىسى شۆھرەت زاكىرنىڭ ئېغزىدىن «بۇ مەكتەپلەردىكى كۇرسانتلارنىڭ ھەممىسى تېگىشلىك بىلىملەرنى ئۆگىنىپ ئوقۇش پۈتتۈردى ھەمدە جەمئىيەتتىن بىر كىشىلىك خىزمەت تاپتى» دېگەن مەلۇماتنى تارقاتتى.

ھالبۇكى، مۇھاجىرەتتىكى مىڭلىغان ئۇيغۇرلار ئاللىقاچان ئاشۇ لاگېر سىستېمىسى يۇتۇپ كەتكەن سانسىز قوۋم-قېرىنداشلىرىنىڭ ئىز-دېرەكسىز غايىب بولغانلىقى ھەققىدە كۆپلىگەن گۇۋاھلىقلارنى بەرگەندىن كېيىن، خىتاي ھۆكۈمىتى بۇ ئەھۋالنى يەنە بىر قېتىم ئىنكار قىلىپ، بۇ مەكتەپلەرنىڭ يېقىندىن بۇيان ئارقىمۇ-ئارقىدىن تاقىلىۋاتقانلىقىنى تەكىتلەشكە ئۆتكەن ئىدى. 2020-يىلى 8-سېنتەبىردە ئۆتكۈزۈلگەن مۇخبىرلارنى كۈتۈۋېلىش يىغىنىدا خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقىنىڭ باياناتچىسى جاۋ لىجيەن: «مەن شۇنى سەمىڭلارغا سېلىپ قوياي: شىنجاڭدا ھېچقانداق ‹تەربىيەلەش لاگېرى› مەۋجۇت ئەمەس. پەقەت ‹كەسپىي تەربىيەلەش مەكتىپى› بار. بۇ مەكتەپلەردىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ھەممىسى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ جەمئىيەت قوينىغا قايتىپ كەلدى،» دېگەن ئىدى.