ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى ئۇيغۇرلار مەسىلىسى ھەققىدە بايانات ئېلان قىلدى

يوللانغان ۋاقتى:2019-05-04| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار خەۋەرلەر مەتبۇئات باياناتلىرى

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

نۆۋەتتە ئاخبارات ئەركىنلىكى خىتايدا قاتتىق چەكلىمىگە ئۇچراۋاتقان، ئاخباراتچىلار خىتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن تەقىب نىشانىغا ئايلىنىۋاتقان ۋە غايىب بولۇۋاتقان بىر پەيتتە باش شتابى ۋاشىنگتوندىكى ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى «خەلقئارا ئاخبارات ئەركىنلىكى كۈنى» مۇناسىۋىتى بىلەن بايانات ئېلان قىلدى.

1-ماي ئېلان قىلىنغان مەزكۇر باياناتتا ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى خىتاي ھۆكۈمىتىدىن ئۇيغۇر دىيارىدا تۇتقۇن قىلىنغان ۋە تۈرمىگە تاشلانغان ئۇيغۇر ئاخباراتچىلىرىنى قويۇپ بېرىشنى، رايوننى چەتئەللىك مۇخبىرلارغا ئەركىن ئېچىۋېتىشنى تەلەپ قىلدى. باياناتتا بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنى، دۇنيادىكى باشقا ھۆكۈمەتلەر ۋە ئورگانلارنى بۇ ھەقتە خىتايغا چاقىرىق قىلىشقا ئۈندىدى.

دىنىي ئەركىنلىكنى ئىلگىرى سۈرۈش ھەققىدە مىنىستىرلار يىغىنى: خىتايغا ئالاقىدار بايانات

يوللانغان ۋاقتى:2018-07-31| سەھىپە: باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى مەتبۇئات باياناتلىرى يېڭىلىقلار

تۈركىستان ۋاقتى خەۋىرى
2018 – يىلى  31-ئىيۇل

خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ ۋەكىللىرى بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن، بىز خىتاينىڭ دىنىي ئەركىنلىككە قويغان قاتتىق چەكلىمىلىرىگە چوڭقۇر ئەندىشىلىرىمىزنى بىلدۈرىمىز، ھەمدە خىتاي ھۆكۈمىتىنى بارلىق شەخسلەرنىڭ كىشىلىك ھوقۇقىغا ھۆرمەت قىلىشقا چاقىرىمىز. خىتايدىكى نۇرغۇن دىنىي ئاز سانلىقلار – ئۇيغۇر، تۇڭگان ۋە قازاق مۇسۇلمانلىرى؛ تىبەت بۇددىستلىرى؛ كاتولىكلار، پروتېستانلار؛ فالۇنگۇڭچىلار – ئۆزلىرىنىڭ ئېتىقادى سەۋەبلىك ئېغىر باستۇرۇش ۋە كەمسىتىشكە ئۇچرىماقتا. بۇ توپلۇملار دوكلاتلىرىدا ئىزچىل تىزىمغا ئالدۇرغان ياكى ئالدۇرمىغان دىنىي جەمئىيەتلەرنىڭ مۇخلىسلىرىنىڭ دىنىي ئېتىقادى ۋە تىنچ ئىبادەتلىرىگە ئالاقىدار پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللانغانلىقى ئۈچۈن دائىرىلەرنىڭ تەن جازاسى، جىسمانى جەھەتتىن خورلاش، خالىغانچە قولغا ئېلىش، قاماپ قويۇش، جازاغا ھۆكۈم قىلىش ياكى پاراكەندە قىلىشغا ئۇچراپ كەلگەنلىكىنى ئېيتىدۇ. دائىرىلەر يەنە نۇرغۇنلىغان دىنىي جەمئىيەتلەرنىڭ رەھبەرلىرىگە ساياھەت چەكلىمىسى قويغان، ھەمدە ئۇلارنىڭ سايلام، مائارىپ ئىشلىرىغا ۋە ھۆرمەتكە ئېرىشىشىگە دەخلى-تەرۇز قىلغان. بىز خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇزۇندىن بۇيان ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرى ۋە تىبەت بۇددىستلىرىغا ئېلىپ بارغان دىن، تىل ۋە مەدەنىيەت كىملىكى جەھەتتىكى قاتتىق باستۇرۇشلىرىغا قارىتا چوڭقۇر ئەندىشىمىزنى بىلدۈرىمىز.

5- ئىيۇل ئۈرۈمچى قىرغىنچىلىقىدىن توققۇز يىل كېيىنمۇ ئۇيغۇرلارنى تۇتقۇن قىلىش ۋە مەجبۇرىي غايىب قىلىۋېتىش ئىزچىل داۋاملاشماقتا

يوللانغان ۋاقتى:2018-07-05| سەھىپە: ئۆلۈم جازاسى ئۇيغۇر خەۋەرلىرى باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى مەتبۇئات باياناتلىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

تۈركىستان ۋاقتى تەرجىمىسى

جىددىي بايانات
ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى

2018- يىلى 3- ئىيۇل

2009- يىلى 7- ئاينىڭ 5- كۈنىدىكى ئۈرۈمچى قانلىق ۋەقەسىدىن كېيىن، خىتاي قوراللىق كۈچلىرى بۇ شەھەردە ئۇيغۇر جامائەتچىلىكىنى تازىلاش ھەرىكىتى ئېلىپ باردى، ئۇيغۇر ئەرلىرى كەڭ كۆلەمدە قولغا ئېلىندى، قولغا ئېلىنغانلار ئىچىدە نۇرغۇن كىشى مەجبۇرىي يوق قىلىۋېتىلدى، بۈگۈنگە قەدەر ئۇلارنىڭ ھېچبىر ئىز-دېرىكى يوق.

بۇ ۋەقەدىن توققۇز يىل ئۆتكەن بۈگۈنكى كۈندە، خىتاي دائىرىلىرى ئۇيغۇرلارنى كەڭ كۆلەمدە تۇتقۇن قىلىپ لاگېرلارغا قامىماقتا، نۇرغۇنلىغان قولغا ئېلىنغۇچىنىڭ ئۇرۇغ-تۇغقانلىرى ئۇلارنىڭ نەدىلىكىنى بىلمەيدۇ. ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى ب د ت غا ئەزا دۆلەتلەرنىڭ بۇ يىل 11- ئايدىكى خىتاي كىشىلىك ھوقۇق ئەھۋالىنى ئومۇمىيۈزلۈك باھالاش پۇرسىتىدىن پايدىلىنىپ، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى كەڭ كۆلەمدە تۇتقۇن قىلىپ يىغىۋېلىش لاگېرلىرىغا قامىشىنى ئەيىبلەشكە چاقىرىدۇ.

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى دۇنيا دۆلەتلىرىنى داۋاملىق سۈكۈت قىلماسلىققا چاقىردى

يوللانغان ۋاقتى:2018-07-05| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى مەتبۇئات باياناتلىرى

ئەركىن ئاسىيا خەۋىرى
2018 – يىلى  5-ئىيۇل

ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى 2009-يىلىدىكى «5-ئىيۇل ئۈرۈمچى ۋەقەسى» نى خاتىرىلەش مۇناسىۋىتى بىلەن بايانات ئېلان قىلىپ، ب د ت غا ئەزا دۆلەتلەرنى ئۇيغۇرلار ئۇچراۋاتقان ئېغىر كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىگە قاراپ تۇرماسلىققا چاقىردى.

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى باياناتىدا «5-ئىيۇل ئۈرۈمچى ۋەقەسى» دە خىتاي قوراللىق كۈچلىرىنىڭ پۈتۈن ئۇيغۇر مەھەللىرىگە باستۇرۇپ كىرىپ، مەھەللىدىكى ئۇيغۇر ئەرلىرىنى خالىغانچە تۇتقۇن قىلغانلىقى، ئۇلارنىڭ ئارىسىدىن نۇرغۇنلىرىنىڭ تا ھازىرغىچە ھېچقانداق ئىز-دېرىكى بولمايۋاتقانلىقى، ھالبۇكى ئارىدىن 9 يىل ئۆتكەن بۈگۈنكى كۈندە ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان بۇ ئۆز مەيلىچە تۇتقۇن قىلىش ۋە مەجبۇرىي غايىب قىلىۋېتىش سىياسىتىنىڭ يەنىمۇ ئېغىرلاشقان ھالدا داۋام قىلىۋاتقانلىقىنى تەنقىد قىلغان.

سۈنئىي ئاپتونومىيە: ئۇيغۇرلارنىڭ ئەمەل سورۇنىدىن سىقىپ چىقىرىلىشى

يوللانغان ۋاقتى:2017-11-05| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار باشقا دوكلاتلار خىتايلاشتۇرۇش سىياسىتى خەۋەرلەر دوكلاتلار سۆز ئەركىنلىكىنىڭ بوغۇلۇشى قەغەز ئاپتونومىيە مەتبۇئات باياناتلىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى
2017 – يىلى 5– نۇيابىر

بېيجىڭدا ئۆتكۈزۈلگەن 19- نۆۋەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيىى بىر يۇقىرى دەرىجىلىك سياسىي يىغىن بولۇش سۈپىتى بىلەن دۇنيانىڭ دىققىتىنى تارتتى، شۇنىڭ بىلەن بىرگە، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ يۇقىرى قاتلىمىدا ئاز سانلىقلار ۋە ئاياللار ۋەكىللىرىنىڭ يېتەرسىزلىكى دىققەت تارتتى. ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلارنىڭ تارقىلىشى ھەققىدىكى يېڭى بىر دوكلاتىدا، ئۇيغۇر ۋەكىللەرنىڭ ئېغىر دەرىجىدە كەمچىل ئىكەنلىكى بايقالدى. گەرچە ھۆكۈمەت «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى» دەپ ئاتىسىمۇ، لېكىن  يۇقىرى دەرىجىلىك پارتىيە ۋە ھۆكۈمەت ئورۇنلىرىنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىغا خىتايلار قويۇلغان.

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى(تۆۋەندە قىسقىچە ئۇ ك ھ ق دەپ ئېلىندى – تەرجىماندىن)نىڭ قارىشىچە، چېن چۈەنگونىڭ ئۇيغۇرلار ئۈستىدىن باستۇرۇش ئېلىپ بېرىۋاتقان بىر ۋاقتتا سىياسىي بيۇرو ئەزاسى بولۇپ سايلىنىشى ئۇيغۇرلارنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي ۋە مەدەنىيەت ھوقۇقلىرىنى تېخىمۇ تارايتىۋېتىدۇ. ئۇ ك ھ ق شۇنىڭغا ئىشىنىدۇكى، چېن چۈەنگونىڭ ئۆستۈرۈلۈشى ئۇيغۇرلارنىڭ سىياسىي ئىشلاردىكى ۋەكىللىك ئورنىنى تېخىمۇ تۆۋەنلىتىۋېتىدۇ.

ۋاكالەتسىز مىللەتلەر ۋە خەلقلەر تەشكىلاتى: خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان ئومۇمىيۈزلۈك كەمسىتىشىنى ئەيىبلەيمىز

يوللانغان ۋاقتى:2017-10-12| سەھىپە: باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار خىتايلاشتۇرۇش سىياسىتى خەۋەرلەر دوكلاتلار شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى مەتبۇئات باياناتلىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار ۋاكالەتسىز مىللەتلەر تەشكىلاتى

تۈركىستان ۋاقتى
2017 – يىلى 12– ئۆكتەبىر

شەرقىي تۈركىستان: مۇسۇلمان مۇشتەرى قوبۇل قىلغان مېھمانخانىغا جەرىمانە قويۇلدى

2017- يىلى 10- ئۆكتەبىر، خىتايدىكى بىر مېھمانخانا شىنجاڭ رايونى(شەرقىي تۈركىستان – ت)دىن كەلگەن بىر مۇشتەرىنى قوبۇل قىلغانلىقى ئۈچۈن 1700 دوللار جەرىمانە تۆلىگەن. 2017- يىلى 18- ئۆكتەبىردە ئېچىلىدىغان 19- نۆۋەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى سەۋەبلىك، خىتاي دۆلەت مىقياسىدا مۇسۇلمانلارنى مېھمانخانىغا ئالماسلىق ھەققىدە بۇيرۇق چۈشۈرگەن. خىتاي ئۆزلىرىنىڭ تېررورىزمغا قارشى تۇرۇشنى مەقسەت قىلغانلىقىنى باھانە قىلىپ ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇشنى داۋاملاشتۇرماقتا. ۋاكالەتسىز مىللەتلەر ۋە خەلقلەر تەشكىلاتى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان ئومۇمىيۈزلۈك كەمسىتىشىنى ئەيىبلەيدۇ.

ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتىدىن مىسىر ۋە خىتايغا چاقىرىق

يوللانغان ۋاقتى:2017-08-09| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار باشقا دوكلاتلار خەۋەرلەر دوكلاتلار مەتبۇئات باياناتلىرى

تۈركىستان ۋاقتى
2017 – يىلى 9– ئاۋغۇست

ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتى(USCIRF) مىسىر ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنى خىتايغا قايتۇرۇپ بەرگەنلىكىنى ئەيىبلىدى. بۇ كومىتېتنىڭ پەيشەنبە كۈنى ئېلان قىلىنغان باياناتىدا «مىسىردىكى ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىغا قىلىنغان مەسئۇلىيەتسىز ۋە دۈشمەنلەرچە قىلمىشنى كۈچلۈك ئەيىبلەيمىز» دېيىلدى.

مىسىر: ئۇيغۇرلارنى خىتايغا قايتۇرۇپ بەرمە!

يوللانغان ۋاقتى:2017-07-08| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر مەتبۇئات باياناتلىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

كىشىلىك ھوقۇق كۆزىتىش تەشكىلاتى (Human Rights Watch)
2017 – يىلى 8– ئىيۇل

(بېيرۇت، 2017- يىلى 8- ئىيۇل) مىسىر دائىرىلىرى نۆۋەتتە تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتقان ئونلىغان ئۇيغۇر مۇسۇلماننى خىتايغا قايتۇرۇپ بەرمەسلىكى كېرەك، چۈنكى ئۇلار ئۇ يەردە خالىغانچە تۇتقۇن قىلىنىش ۋە تەن جازاسىغا ئۇچراش خەۋپىگە دۇچ كېلىدۇ.

2017- يىلى 3- ئىيۇلدىن باشلاپ، دائىرىلەر مىسىردا ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلاردىن ئاز دېگەندە 62 كىشىنى قولغا ئالغان ۋە ئۇلارنىڭ تۇتۇپ تۇرۇلۇشى ھەققىدە ھېچقانداق چۈشەندۈرۈش بەرمىگەن، ھەمدە ئۇلارنىڭ ئادۋوكات ۋە ئائىلىسىدىكىلەر بىلەن ئالاقە قىلىشىغا يول قويمىغان. مۇسۇلمان ئاز سانلىق مىللەت ئۈستىدىن ئۇلارنى «بۆلگۈنچىلىك» ۋە «دىنىي ئەسەبىيلىك» بىلەن ئەيىبلەپ باستۇرۇش ئېلىپ بېرىۋاتقان خىتاي يېقىنقى ئايلاردىن بۇيان چەتئەللەردە ئوقۇۋاتقان ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ قايتىپ كېلىشىنى تەلەپ قىلغان ئىدى.

مىسىردا ئوقۇۋاتقان ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنى تۇتقۇن قىلىش پاجىئەسى ھەققىدە بايانات

يوللانغان ۋاقتى:2017-07-08| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار خەۋەرلەر مەتبۇئات باياناتلىرى يېڭىلىقلار

شەرقىي تۈركىستان ئۆلىمالار بىرلىكى تورى
2017 – يىلى 8– ئىيۇل

يېقىنقى بىر قانچە كۈندىن بىرى مىسىرنىڭ ئالاھىدە ساقچىلىرى قاھىرەدە ئەزھەر ئۇنىۋېرسىتېتىدە ئوقۇۋاتقان ۋە ئوقۇشقا ئۆتۈشنى كۈتىۋاتقان ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆيلىرىگە بېسىپ كىرىپ، ئۇيغۇر ئاشخانىلار ۋە يوللاردا ئۇچرىغان ئوقۇغۇچىلاردىن گەپ سوراپ، مەن ئۇيغۇر دېگەن ھەر بىر كىشىنى تۇتۇپ كەتكەنلىكى، يۈزلەرچە ئوقۇغۇچىنىڭ ئۆيلىرىدە تۇرالماي قېچىپ، مۈكىنىپ يۈرگەنلىكى، مىسىردىن كىتىش ئۈچۈن قاھىرە ئايردرومىغا چىققانلارنىمۇ تۇتۇپ كەتكەنلىكى جەزمىلەشكەن، 70تىن ئارتۇق بالىنىڭ قاھىرە ساقچى مەركىزىگە ئېلىپ كىلىنىپ، قوللىرىغا ئىشكال سېلىنغان ھالدا نامەلۈم تەرەپكە ئېلىپ كېتىلگەنلىكى خەلقئارالىق ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدە كەڭ تارقىلىشقا باشلىدى.

خىتايغا: 2009- يىلىدىكى 5- ئىيۇل ۋەقەسىدىن كېيىن غايىب بولغان ئۇيغۇرلار قايەردە؟

يوللانغان ۋاقتى:2017-07-06| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى باشقا تەرەپلەر تەرىپىدىن چىقىرىلغانلار خەۋەرلەر مەتبۇئات باياناتلىرى

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى (Uyghur Human Rights Project )

2017 – يىلى 6– ئىيۇل

ئۈرۈمچى ۋەقەسىگە سەككىز يىل بولغان بولسىمۇ، ئۇيغۇر ئائىلىلىرى يوقاپ كەتكەن ئۇرۇغ – تۇغقانلىرىنىڭ ئىز – دېرىكىنى ئالالمىدى

2009- يىلىدىكى ئۈرۈمچى قانلىق ۋەقەسىدىن كېيىنكى كەڭ كۆلەملىك تۇتقۇن قىلىش ھەرىكىتىدە، ئۇيغۇرلارنىڭ مەجبۇرىي يوق قىلىۋېتىلگەنلىكىگە دائىر خەۋەرلەر تاراتقۇلاردا ۋە كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرىنىڭ دوكلاتلىرىدا ئوتتۇرىغا چىقىشقا باشلىدى.

ئارىدىن سەككىز يىل ئۆتكەن بولسىمۇ، خىتاي دائىرىلىرى تەرىپىدىن مەجبۇرىي يوق قىلىۋېتىلگەن شەخسلەرنىڭ ئاقىۋىتى ھېلھەم ئۇلارنىڭ ئائىلىلىرىگە نامەلۇم.

بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ خىتابنامىسىدە، مەجبۇرىي غايىب قىلىۋېتىش «ئېغىر دەرىجىدىكى كىشىلىك ھوقۇق تاجاۋۇزچىلىقى» شەكىللەندۈرىدۇ دېيىلگەن. ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى خىتاينى 2009- يىلىدىكى ئۈرۈمچى ۋەقەسىدىن كېيىن يوقاپ كەتكەن ئۇيغۇرلارنىڭ ئەھۋالىنى ئاشكارىلاشقا ۋە جامائەت خەۋپسىزلىكى سىياسىتىنى خەلقئارالىق كىشىلىك ھوقۇق ئۆلچەملىرىگە ماسلاشتۇرۇشقا چاقىرىدۇ.