2011-يىلىدا ئۇيغۇرلارغا مۇناسىۋەتلىك يۈز بەرگەن مۇھىم ۋەقەلەر (1)

يوللانغان ۋاقتى:2012-01-03| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر د ئۇ ق غا ئالاقىدار خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2012-يىلى 1-ئاينىڭ 3-كۈنى

ئۆتكەن بىر يىل ئىچىدە دۇنيادا ئۇيغۇرلارنىڭ سىياسىي ۋەزىيىتىگە ئالاقىدار نۇرغۇن مۇھىم پائالىيەتلەر ۋە ۋەقەلەر بولۇپ ئۆتتى.

ئۇيغۇر ئېلىنىڭ ئىچىدە خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ رايوندا يۈرگۈزۈۋاتقان سىياسىتىگە قارشى چوڭ-كىچىك نارازىلىق بىلدۈرۈش ھەرىكەتلىرى توختىماي يۈز بېرىپ تۇردى. بۇنىڭ بىلەن بىرگە، ۋەتەن چەتئەللەردە ئۇيغۇر مىللىي داۋاسىنى قىلىۋاتقان دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى باشچىلىقىدىكى تەشكىلاتلار ھەممىسى دۇنيا مىقياسىدىكى پائالىيەتلىرىنى تېخىمۇ كۈچلۈك يوسۇندا ئېلىپ بېرىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ كىشىلىك ھوقۇق ۋەزىيىتىنىڭ تونۇلۇشىدا بەلگىلىك نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈردى. بىز تۆۋەندە بىز بۇ مۇھىم ۋەقەلەرنى ۋاقىت تەرتىپىگە ئاساسەن بىر ئەسلەپ ئۆتەيلى.

مۇھەممەد ئىمىن بۇغرانىڭ تۈركىيىدىكى ھايات پائالىيىتى

يوللانغان ۋاقتى:2011-12-25| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 12-ئاينىڭ 25-كۈنى

مۇھەممەد ئىمىن بۇغرا 1949 – يىلىدىن كېيىنكى ھىجرەت ھاياتىنىڭ كېيىنكى قىسىملىرىنى تۈركىيىدە ئۆتكۈزگەن بولۇپ، بىز نۆۋەتتە ئۇنىڭ تۈركىيىدە تۇرۇپ ۋەتەن خەلقى ئۈچۈن ئېلىپ بارغان خىزمەت پائالىيەتلىرىنى تونۇشتۇرۇپ ئۆتىمىز.

مۇھەممەد ئىمىن بۇغرا 1952 – يىلى تۈركىيىگە كەلگەندىن كېيىن بىر تەرەپتىن دىپلوماتىيە مۇناسىۋەتلەر قۇرۇپ، دۆلەت ئەربابلىرى بىلەن ئۇچراشقان. شەرقىي تۈركىستان داۋاسىنى پۈتكۈل دۇنيا جاماەتچلىككە ئاڭلىتىش ئۈچۈن ھارماي تالماي ئىشلىدى. 1953 – يىلى ئىستانبۇلدا “تۈركىستان” ناملىق ئايلىق ژۇرنال نەشر قىلغان. شۇنداقلا شەرقىي تۈركىستان خەلقىنىڭ داۋاسىنى ۋە جاپالىق كۈرەشلىرىنى تۈركىيە خەلقىگە ئاڭلاتقان. بۇ ژۇرنال كېيىنكى يىللاردا ئىقتىسادى قىيىنچىلىق سەۋەبىدىن توختاپ قالغان. 1956 – يىلى تۈركچە ۋە ئىڭىلىز تىلىدا “تۈركىستان ئاۋازى” ناملىق ژۇرنال نەشر قىلدى. ئۇ ئەرەب ۋە ئاسىيا دۆلەتلىرىنى زىيارەت قىلىپ، بىر قانچە دۆلەتنىڭ رەھبەرلىرى بىلەن ئۇچراشقان ۋە شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسى توغرىسىدا سۆھبەتلەشكەن.

خەلقئارا مۇخبىرلارنى قوغداش كومىتېتى خىتايدا ئۇيغۇر ۋە تىبەت ژۇرنالىستلىرىغا زەربە بېرىلىۋاتقانلىقىنى بىلدۈردى

يوللانغان ۋاقتى:2011-12-09| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 12-ئاينىڭ 9-كۈنى

خەلقئارا مۇخبىرلارنى قوغداش كومىتېتى بۈگۈن، يەنى پەيشەنبە كۈنى ئېلان قىلغان دوكلاتىدا دۇنيا مىقياسى بويىچە قولغا ئېلىنغان ژۇرنالىستلارنىڭ سانىنىڭ 20 پىرسەنت ئاشقانلىقىنى بىلدۈردى.

بۇلارنىڭ ئىچىدە خىتاي، بىرما، ۋېتنام، سۈرىيە، ئىران قاتارلىق دۆلەتلەر ژۇرنالىستلارنىڭ ئەھۋالى ئەڭ ناچار دۆلەتلەر بولۇپ، قولغا ئېلىنغان ژۇرنالىستلارنىڭ سانى 1990-يىللارنىڭ ئوتتۇرىلىغا قارىغاندا، ھازىر ئەڭ يۇقىرى سەۋىيىگە يەتكەن.

دوكلاتتا كۆرسىتىلىشىچە، خىتاي ئاز سانلىق مىللەت ژۇرنالىستلىرىنى ئەڭ كۆپ جازالىغان دۆلەت بولۇپ، مەۋجۇت مىللىي مەسىلىلەرنى يازغان ئۇيغۇر ۋە تىبەت ژۇرنالىستلار قاتتىق زەربە بېرىش نىشانى بولغان. خىتايدا تۈرمىگە قامالغان 27 ژۇرنالىستنىڭ 17 س مىللىي نارازىلىقلارنى ئېلان قىلغانلىقى ئۈچۈن قولغا ئېلىنغان. ئۇلارنىڭ كۆپىنچىسى ئىنتېرنېت تور بەت ساھىبىلىرى، باشقۇرغۇچىلىرى ياكى يازغۇچىلىرى ئىكەن.

دەرۋەقە 2009-يىلى ئۈرۈمچى ۋەقەسىدىن كېيىن ئۇيغۇر تور بەت باشقۇرغۇچىلىرى ۋە ئۇنىڭ ئاكتىپ يازغۇچىلىرى ھۆكۈمەتنىڭ ئاساسلىق زەربە بېرىش نىشانى بولغان.

خىتاي داىرىلىرى غۇلجىدا رابىيە قادىر خانىم ھەققىدىكى سىنئالغۇ ئۆزەكلىرىنى يىغىش ھەرىكىتى ئېلىپ بېرىپ، 7 نەپەر ئۇيغۇرنى تۇتقۇن قىلغان

يوللانغان ۋاقتى:2011-12-08| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 12-ئاينىڭ 8-كۈنى

خىتاي ھۆكۈمىتى يېقىندا غۇلجا شەھىرىدە ئېلىپ بارغان ئاتالمىش «ئەكسىيەتچىل» مەزمۇندىكى سىنئالغۇ لېنتىلىرى ۋە دۋد ئۆزەكلىرىنى يىغىۋېلىش ھەرىكىتىدە 7 نەپەر ئۇيغۇرنى تۇتقۇن قىلغان.

خىتاي ئامانلىق ئورگانلىرىنىڭ يېقىندا غۇلجا شەھىرىدە كەڭ-كۆلەملىك ئاختۇرۇش ئېلىپ بېرىپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ نەزىرىدىكى ئاتالمىش «ئەكسىيەتچىلىك» نى مەزمۇن قىلغان دۋد ئۆزەكلىرىنى، سىنئالغۇ لېنتىلىرىنى توپلاش ھەرىكىتى ئېلىپ بارغانلىقى بىلدۈرۈلدى. ۋەقەدىن خەۋەردار ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرىنىڭ ئىلگىرى سۈرۈشىچە، خىتاي ھۆكۈمىتى د ئۇ ق رەئىسى رابىيە قادىر خانىمنىڭ ھاياتى تېما قىلىنغان «مۇھەببەتنىڭ 10 شەرتى» ناملىق ھۆججەتلىك فىلىمنىڭ دۋد ئۆزۈكى، شۇنداقلا يەنە چەتئەلدىكى ئۇيغۇرلار تەرىپىدىن ئىشلىگەن ئۇيغۇر مىللىي ئەركىنلىك مارشى ۋە بەزى دىنىي تېمىدىكى سىنئالغۇ ئۈزەكلىرىنىڭ غۇلجا شەھىرىدە بايقالغانلىقىنى باھانە قىلىپ، بۇ قېتىمقى تازىلاش ھەرىكىتىنى ئېلىپ بارغان.

«شەرقىي تۈركىستان مېھرى – شەپقەت ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتى»نى تونۇشتۇرۇش پائالىيىتى ئۆتكۈزۈلدى

يوللانغان ۋاقتى:2011-11-28| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 11-ئاينىڭ 28-كۈنى

2011 – يىلى 11 – ئاينىڭ 25 – كۈنى ئىستانبۇلدا قۇرۇلغان«شەرقىي تۈركىستان مېھرى – شەپقەت ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتى»نى تونۇشتۇرۇش پائالىيىتى ئىستانبۇلنىڭ فاتىھ رايونىدىكى ئېلى ئەمرى مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ يىغىن زالىدا ئۆتكۈزۈلدى.

بۇ پائالىيەتكە تۈركىيە خەلق ئاۋازى پارتىيىسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، سابىق پارلامېنت ئەزاسى مۇقەددەر باشەگمەس، خەلق ئاۋازى پارتىيىسىنىڭ زەيتىنبۇرنۇ ۋە فاتىھ رايونلۇق شۆبە مەسئۇللىرى، ئىستانبۇلدا پائالىيەت قىلىۋاتقان شەرقىي تۈركىستان ۋەخپى، شەرقىي تۈركىستان مائارىپ ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتى، شەرقىي تۈركىستان ياشلار جەمئىيىتى قاتارلىق ئاممىۋى تەشكىلاتلارنىڭ مەسئۇللىرى ۋە ۋەكىللىرى شۇنداقلا ئىستانبۇلدا ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلاردىن ئەر – ئايال بولۇپ كۆپ ساندا كىشى قاتناشتى.

ئىسلام دۇنياسى ئاممىۋى تەشكىلاتلار بىرلىكىنىڭ يىغىنىدا شەرقىي تۈركسىتان مەسىلىسى

يوللانغان ۋاقتى:2011-11-21| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 11-ئاينىڭ 21-كۈنى

2011- يىلى 11 – ئاينىڭ 19 – 20 – كۈنلىرى ئىسلام دۇنياسى ئاممىۋى تەشكىلاتلار بىرلىكىنىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى بىلەن ئىستانبۇلدىكى ئىنسان ۋە مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ يىغىن زالىدا ئىسپانىيىنىڭ مۇسۇلمانلار تەرىپىدىن فەتھى قىلىنغانلىقىنىڭ 1300 – يىلى مۇناسىۋىتى بىلەن خەلقئارالىق بىر يىغىن ئۇيۇشتۇرۇلدى.
يىغىنغا 20 دىن ئارتۇق دۆلەتتىن مۇسۇلمان ئاممىۋى تەشكىلاتلارنىڭ مەسئۇللىرى ۋە ۋەكىللىرى قاتناشتى. يىغىنغا ئۇيغۇرلارغا ۋاكالىتەن شەرقىي تۈركسىتان مائارىپ ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتىنىڭ مەسۇللىرىدىن ئابدۇلھەكىمخان مەخسۇمنىڭ باشچىلىقىدا 4 كىشىلىك بىر ھەيئەت قاتناشتى. يىغىننىڭ بىرىنچى كۈنى يەنى 19 – نويابىر، ئىسپانىيىنىڭ فەتھى قىلىنغانلىقىنىڭ 1300 – يىلى ۋە ياۋروپادىكى مۇسۇلمانلار توغرىسىدا سۆز قىلىندى.

قەيسەرىدىكى ئۇيغۇرلار ۋەتىنىدىن ئايرىلىشىنىڭ 50-يىللىقىنى خاتىرىلىمەكتەقەيسەرىدىكى ئۇيغۇرلار ۋەتىنىدىن ئايرىلىشىنىڭ 50-يىللىقىنى خاتىرىلىمەكتە

يوللانغان ۋاقتى:2011-11-18| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 11-ئاينىڭ 18-كۈنى

ئۇيغۇرلارنىڭ تۈركىيىگە كېلىپ ئولتۇراقلىشىشى ئۇزۇن تارىخقا ئىگە. يېقىنقى زامان تارىخىدا كۆپ ساندا ئۇيغۇرلارنىڭ تۈركىيىگە كېلىپ ئولتۇراقلىشىشى 1949-يىلىدىن كېيىنكى مەزگىللەرگە توغرا كېلىدۇ.

بۇندىن 50 يىل بۇرۇن قەشقەر، يەكەن ۋە غۇلجىدىن يولغا چىقىپ تۈركىيىگە كەلگەن ئۇيغۇرلارنى، تۈرك ھۆكۈمىتى قەيسەرى شەھىرىنىڭ ئەخمەت يەسەۋىي مەھەللىسىگە جايلاشتۇرغان. بۈگۈن 170 ئائىلە ئۇيغۇر بۇ مەھەللىدە ياشىماقتا. بۇ ئۇيغۇرلار بۇ يىل ۋەتىنىدىن ئايرىلىشىنىڭ 50-يىللىقىنى خاتىرىلىمەكتە.

ئاۋسترالىيىدە ئۇيغۇرلار ھەققىدە ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى

يوللانغان ۋاقتى:2011-10-30| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 10-ئاينىڭ 30-كۈنى

ئاۋسترالىيەنىڭ كامبېرا شەھىرىگە جايلاشقان ئاۋسترالىيە دۆلەت ئۇنىۋېرسىتېتى 3-4-نويابىر كۈنلىرى ئۇيغۇر ئېلىنىڭ مەۋجۇت سىياسىي، ئىجتىماىي-ئىقتىسادىي ، مەدەنىيەت ۋە باشقا مەسىلىلىرى بويىچە بىر ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ئۆتكۈزۈشنى قارار قىلغان بولۇپ، مەزكۇر ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ ئۇچۇرىدىن مەلۇم بولۇشىچە، بۇ مۇھاكىمە يىغىندا ئامېرىكا، ئاۋسترالىيە، ياپونىيە ۋە باشقا مەملىكەتلەرنىڭ ئۇيغۇرشۇناسلىرى ئۆزلىرىنىڭ ئىلمىي دوكلاتلىرىنى ئوقۇيدىكەن.

مەلۇم بولۇشىچە ئۇزۇندىن بۇيان ئۇيغۇرشۇناسلىق ساھەسىدە تەتقىقات قىلىپ كېلىۋاتقان 10 نەچچە نەپەر مۇتەخەسسىس يىغىندا ئۆز دوكلاتلىرىنى ئوقۇيدىكەن.

«كارۋان ئۇيغۇر ئانسامبىلى» گېرمانىيە سەھنىلىرىدە

يوللانغان ۋاقتى:2011-10-20| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 10-ئاينىڭ 20-كۈنى

گېرمانىيدىكى ئۇيغۇرلار تەرىپىدىن تەشكىللىگەن «كارۋان ئۇيغۇر ئانسامبىلى» 14-ئۆكتەبىردىن باشلاپ گېرمانىيە سەھنىلىرىدە سەنئەت پائالىيەتلىرىنى باشلىغان بولۇپ، بۇ پائالىيەت 22-ئۆكتەبىرگىچە داۋام قىلىدىكەن.

«كارۋان ئۇيغۇر ئانسامبىلى» نىڭ پائالىيىتىگە يېتەكچىلىك قىلىۋاتقان نۇرنىسا مۇتەللىپ خانىمنىڭ بەرگەن مەلۇماتىغا ئاساسلانغاندا، بۇ پائالىيەتتە ئورۇنلىنىۋاتقان ناخشا-ئۇسۇل، چۆچەك، رىۋايەتلەر ۋە ئىلمىي دوكلاتلار گېرمانىيە ئاممىسىنىڭ قىزغىن ئالقىشىغا ئېرىشمەكتە ئىكەن.

مەزكۇر پائالىيەت گېرمانىيە ۋە گوللاندىيە سەنەتكارلىرىنىڭ بىرلىكتە رول ئېلىشى بىلەن سەھنىلەرگە چىقىۋاتقان بولۇپ، مىللىيچە كىيىم-كېچەكلەرنى كىيگەن سەنەتكارلارنىڭ ساپ ئۇيغۇرچە قىياپەتلىرى تاماشىبىنلارنىڭ كۈچلۈك دىققىتىنى تارتقان. نۇرنىسا خانىمنىڭ بايان قىلىشىچە، تاماشىبىنلار بۇ ئۇيغۇرچە نومۇرلارغا ئالقىش ياغدۇرۇپلا قالماي، دەم ئېلىش پۇرسەتلىرىدە يەنە ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە تارىخىغا بولغان قىزىقىشلىرىنى ئىپادىلىگەن.

كانادا كۆچمەنلەر مىنىستىرى ئۇيغۇر ۋەكىللىرىنى قوبۇل قىلدى

يوللانغان ۋاقتى:2011-10-17| سەھىپە: باشقا خەۋەرلەر

ر ف ئا خەۋىرى
2011-يىلى 10-ئاينىڭ 17-كۈنى

كانادا كۆچمەنلەر مىنىستىرى جەيسون كېننېي كانادانىڭ ۋانكوۋېر شەھىرىدە تۇرۇشلۇق سىياسىي پائالىيەتچى ئۆمەرجان ئەپەندى قاتارلىق 4 نەپەر ئۇيغۇرنى قوبۇل قىلدى. ۋانكوۋېردىكى كۆچمەنلەر ئىدارىسىنىڭ ئىشخانىسىدا ئېلىپ بېرىلغان يېرىم سائەتلىك بۇ كۆرۈشۈشتە، ئۆمەرجان ئەپەندى مىنىستىر جەيسون كېننېيدىن 5-ئىيۇل ئۈرۈمچى قىرغىنچىلىقىدىن كېيىن، خىتايغا قوشنا بولغان دىكتاتور دۆلەتلەرگە قېچىپ چىققان، ھەر زامان خىتايغا قايتۇرۇلۇش خەۋپىگە دۇچ كېلىۋاتقان،ئۇيغۇر مۇساپىرلىرىغا كانادانىڭ قۇچاق ئېچىشىنى، كاناداغا كۆچمەن قوبۇل قىلىشتا ئۇيغۇرلارغا ئېتىبار بېرىشنى ۋە كانادالىق ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەتەندىكى ئاتا-ئانا، ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ كانادانى زىيارەت قىلىشىغا ۋىزا جەھەتتە قۇلايلىق شارائىت يارىتىپ بېرىشنى تەلەپ قىلغان.