«ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى» قارارى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ كەلگۈسى

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-25| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

پۈتۈن دۇنيانىڭ دىققىتى ئامېرىكا تارىخىدىكى بىر قېتىملىق پەۋقۇلئاددە سايلامدىن كېيىن بارلىققا كەلگەن يېڭى نۆۋەتلىك ھۆكۈمەتكە مەركەزلىشىۋاتقاندا، ئاقسارايدىن چىقىپ كېتىش ئالدىدا تۇرىۋاتقان ھۆكۈمەتنىڭ «ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى» ھەققىدىكى قارارنى ئېلىشى غەرپ دۇنياسى بىلەن خىتاي ئوتتۇرىسىدا زور بىر ھاڭ پەيدا قىلدى. بولۇپمۇ يېڭى نۆۋەتلىك ھۆكۈمەتنىڭ تاشقىي ئىشلار مىنىستىرى ئانتونىي بلىنكېن ئەپەندىنىڭ بۇ قارارنى تولۇق مۇئەييەنلەشتۈرىشى بۇ ھالنى تېخىمۇ كۈچلۈك نامايەن قىلدى. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا شۇ كۈننىڭ ئۆزىدە ئەنگلىيە پارلامېنتىدا ئىرقىي قىرغىنچىلىق بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقان خىتاي ياكى شۇنىڭغا ئوخشىغان ھەرقانداق بىر دۆلەت بىلەن سودا مۇناسىۋىتىدە بولماسلىق ھەققىدىكى قانۇن لايىھەسىنىڭ رەت قىلىنىشى بۇ ساھەدىكى خىرىس ۋە قىيىنچىلىقلارنىڭ ھېلىھەم زور ئىكەنلىكىنى كۆرسەتتى.

ئەمما ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنىڭ مۇشۇنداق بىر ھەل قىلغۇچ قارارنى ئېلىشى ھەققىدە سۆز بولغاندا، مەيلى مۇتەخەسسىسلەر بولسۇن ياكى ئاۋام پۇقرالار بولسۇن ئۇيغۇرلارنىڭ ئەھۋالىدىن خەۋىرى بارلىكى كىشى بۇنىڭ غايەت زور ئىجابىي قىممەتكە ئىگە بىر قارار ئىكەنلىكىنى تەكىتلەيدۇ. ئەمما ۋاشىنگتون شەھرىدىكى «مىراس» فوندىنىڭ سىياسىي ئانالىزچىسى ئولىۋىيا ئېناس خانىمنىڭ پىكرىچە، بۇنىڭ تېخىمۇ زور ئەھمىيىتى بۇ يېڭىدىن تەشكىللەنگەن بايدىن ھۆكۈمىتىنى ئاۋازى بوغۇلغان ئۇيغۇرلار بىلەن، شۇنىڭدەك ئادالەت بىلەن بىر سەپتە تۇرۇشقا بىۋاستە ئۈندەشتە ئەڭ روشەن ئىپادىلىنىدۇ.

نۇرى تۈركەل: «مايك پومپېيونىڭ ‹ئىرقىي قىرغىنچىلىق› باياناتى ئۇيغۇرلار مەسىلىسىنى ھەل قىلىشتا يېتەكچى پرىنسىپتۇر»

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-25| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرى مايك پومپېيو ۋە ئامېرىكا خەلقئارا دىنى ئەركىنلىك كومىتېتىنىڭ كومىسسارىي نۇرىي تۈركەل ئەپەندىلەر «نىكسون پرېزىدېنت كۇتۇپخانىسىدا» خىتاي ئۆكتىچىلىرى بىلەن كۆرۈشتى. 2020-يىلى 23-ئىيۇل، ۋاشىنگتون.

ئامېرىكا تاشقىي ئىشلار مىنىستىرلىقىنىڭ سابىق مىنىستېرى مايك پومپېيو 19-يانۋار كۈنى خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈپ كېلىۋاتقان قەبىھ جىنايەتلىرىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ رەسمىي ئاتىغاندىن كېيىن، ئامېرىكانىڭ يېڭىدىن تەيىنلەنگەن تاشقىي ئىشلار مىنىستېرى ئانتونى بىلىنكېنمۇ بۇنىڭغا تامامەن قوشۇلىدىغانلىقىنى، ترامپ ھۆكۈمىتىنىڭ خىتايغا قاراتقان سىياسىتىنى قوللايدىغانلىقىنى، چۈنكى خىتاينىڭ ئامېرىكاغا ئەڭ چوڭ تەھدىت ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.

خەلقئارالىق رادىيو-پودكەست شىركىتى AudioBoom تورى 20-يانۋار كۈنى ئاۋدوكات، ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتىنىڭ كومىسسارى نۇرى تۈركەل ئەپەندى بىلەن خىتاي ئىشلىرى تەتقىقاتچىسى گوردون چاڭنىڭ ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ئېلان قىلغان «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» باياناتى ۋە يېڭى ھۆكۈمەتنىڭ ئۇيغۇرلار مەسىلىسىدە خىتايغا قاراتماقچى بولغان سىياسىتى ھەققىدىكى سۆھبىتىنى ئېلان قىلدى.

رىياسەتچى ئالدى بىلەن نۇرى تۈركەل ئەپەندىدىن «سىزچە، يېڭىدىن تەيىنلەنگەن ئامېرىكا تاشقىي ئىشلار مىنىستېرىنىڭ بۇ سۆزى ئۇيغۇرلارنى لاگېردىن قويۇپ بېرىش ئۈچۈن ئېلىنغان ئاكتىپ بىر قەدەم ھېسابلىنامدۇ؟» دەپ سورىدى.

نۇرى تۈركەل ئەپەندى جاۋاب بېرىپ مۇنداق دېدى: «ئامېرىكانىڭ سابىق تاشقىي ئىشلار مىنىستېرى بىلەن نۆۋەتتىكى تاشقىي ئىشلار مىنىستېرى نامزاتىنىڭ خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇش جىنايىتىنى بىردەك ھالدا ‹ئىرقىي قىرغىنچىلىق› دەپ تونۇشى ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ۋە ئامېرىكا خەلقىنىڭ بۇ ئىشقا ناھايىتى ئەستايىدىل قارىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. بۇ بايانات ناھايىتى مۇھىم، چۈنكى ئۇ ئۇيغۇر ۋە باشقا مىللەتلەر 2017-يىلدىن بېرى ئۇچراۋاتقان زىيانكەشلىكلەرنىڭ رەسمىي ھۆججەت سۈپىتىدە ئەنگە ئېلىنىشى ھېسابلىنىدۇ، بۇ ئارقىلىق خىتاينىڭ جاۋابكارلىقى سۈرۈشتۈرۈلىدۇ. بۇ باياناتتا يەنە ‹ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت› تىلغا ئېلىنغان. بىزگە مەلۇم بولغىنىدەك، 2-دۇنيا ئۇرۇشىدىن كېيىن گېرمانىيەنىڭ نۇرېمبېرگ شەھىرىدە ئېچىلغان سوت ۋە بۇ سوتتا سوتلانغان ئۇرۇش جىنايەتچىلىرى ئۇرۇش مەزگىلىدە قىرغىنچىلىق جىنايىتى ئېغىر بولغان جىنايەتچىلەردىن ھېسابلىنىدۇ، بۇنىڭغا كاپتالىستلار ۋە سانائەتچىلەرمۇ چېتىلغان. بۇ خىل جىنايەتنىڭ خاراكتېرى بېكىتىلىپ بولغان. بۇ خىل جىنايەتلەرنىمۇ جاۋابكارلىققا تارتىش ئارقىلىق ئۇنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك. شۇڭا بۇ بايانات كەلگۈسى تاشقىي ئىشلار مىنىستىرى ئانتونى بىلىنكېنگە زۇلۇمنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش ۋە خىتاينى جاۋابكارلىققا تارتىش ئۈچۈن پايدىلىنىدىغان بىر ئۆلچەم تەمىنلەپ بېرىدۇ ھەمدە ئامېرىكانىڭ ئۆز ئىتتىپاقداشلىرى بىلەن ھەمكارلىشىپ، خىتايدىكى كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىسىنى خەلقئارا كۈنتەرتىپكە ئېلىپ كېلىشىگە ياردەم بېرىدۇ.»

مەن لاگېردىن قانداق ھايات قالدىم

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-23| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

لاگېر شاھىدى گۈلباھار خاتىۋاجى بىلەن يۈرۈشلۈك سۆھبەت (1)

گۈلباھار خاتىۋاجى: خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى كەسپىي جەھەتتىن تەربىيىلەۋاتىمىز دېگىنى پۈتۈنلەي يالغان

يېقىندا «خىتاي گۇلاگىدىن ھايات چىققان گۈلباھار خاتىۋاجىنىڭ گۇۋاھلىقى» ناملىق كىتاب فرانسىيىدە فرانسۇز تىلىدا نەشردىن چىقتى. لاگېر شاھىدى گۈلباھار خاتىۋاجى خانىم بىر مېھرىبان ئانا ۋە بىر ئايال زىيالىدۇر. ئۇ-2006 يىلى ئائىلىسى بىلەن فرانسىيەگە كۈچۈپ كېلىشتىن ئىلگىرى، خىتاي باش نېفىت شىركىتىنىڭ باشقۇرۇشىدىكى قاراماي نېفىت-ماشىنىسازلىق شىركىتىنىڭ مېخانىك ئىنژېنېرى بولۇپ خىزمەت قىلغان ئىدى.

-2016يىلىنىڭ ئاخىرىدا ئۇ ئىدارىسى تەرىپىدىن پېنسىيە رەسمىيەتلىرىنى بېجىرىش ئۈچۈن قارامايغا چاقىرتىلغاندا، بۇنىڭ بىر قىلتاق ئىكەنلىكىنى ئۆيلاپمۇ باقمىغان ئىدى.

گۈلباھار خانىم بىلەن ئۆتكۈزگەن «مەن لاگېردىن قانداق ھايات چىقتىم» ناملىق يۈرۈشلۈك سۆھبىتىمىزدە، ئۇ ئالدى بىلەن ئۆزىنىڭ جازا لاگېرىدا ئىككى يىلدىن ئارتۇق چەككەن ئازابلىرى ۋە ئۇ يەردىن ھايات قۇتۇلۇپ چىقىش جەريانىنى بايان قىلىپ ئۆتتى. ئۇ يەنە ھەممىسى دېگۈدەك مۇقىم مائاشلىق ئىشچى-خىزمەتچىلەردىن تەركىب قارامايدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ كەڭ-كۆلەمدە تۇتقۇن قىلىنىپ لاگېرلارغا قامىلىشى، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى «كەسپىي جەھەتتىن تەربىيەلەۋاتىمىز» دېگەن باياناتلىرىنىڭ «قىپ-قىزىل كۆز بويامچىلىق» ئىكەنلىكىنى ئىلگىرى سۈردى. تۆۋەندە مۇخبىرىمىز گۈلچېھرە بىلەن گۇلباھار خانىمنىڭ سۆھبىتىگە قۇلاق سالغايسىلەر.

رەھىمە مەھمۇت خانىم: «ئىرقىي قىرغىنچىلىققا مۇناسىۋەتلىك ‹سودا قانۇنى لايىھەسى› نىڭ ماقۇللىنىشى ئۈچۈن داۋاملىق تىرىشىمىز»

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-23| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

«قايتا تەربىيەلەش» نامىدىكى «يىغىۋېلىش لاگېرى» نىڭ تەمىدىكى سىم تىكەن سورۇق ۋە كۆزىتىش نۇقتىسى. 2018-يىلى 4-سېنتەبىر، داۋانچىڭ.

ئەنگلىيە يەھۇدىي ۋەكىللەر كومىتېتى يېقىندا ئەنگلىيە باش مىنىستىرى بورس جونسونغا مەكتۇپ يوللاپ، ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىنى سودا قانۇنىغا ئىرقىي قىرغىنچىلىققا مۇناسىۋەتلىك تۈزىتىش كىرگۈزۈش لايىھەسىنى قوللاشقا چاقىرىق قىلغان ھەمدە ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈلۈۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقنىڭ تارىختا يەھۇدىيلارغا ئېلىپ بېرىلغان ئىرقىي قىرغىنچىلىق بىلەن ئوخشايدىغانلىقىنى كۆرسەتكەنىدى.

«ئىسرائىل خەۋەرلىرى» تورىنىڭ يېقىندا خەۋەر قىلىشىچە، 30 رابى ۋە جامائەت رەھبەرلىرى پات ئارىدا ئەنگلىيە پارلامېنتىغا سۇنۇلىدىغان بىر قانۇن لايىھەسىنى قوللىغان بولۇپ، بۇ قانۇن لايىھەسىدە خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقنى ئاياغلاشتۇرۇش تەلەپ قىلىنغان. ئەگەر بۇ قانۇن لايىھەسى ماقۇللانسا، ئەنگلىيە ئالىي سوتى خىتاينىڭ ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىغا يۈرگۈزۈۋاتقان قەبىھ قىلمىشلىرىنىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتى ياكى ئەمەسلىكىگە ھۆكۈم چىقىرىدىكەن ھەمدە مەجبۇرىي ئەمگەككە چېتىشلىق شىركەتلەرنىڭ خىتاي بىلەن بولغان سودا كېلىشىملىرىنى بىكار قىلىدىكەن.

دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى لوندون ئىشخانىسىنىڭ مۇدىرى رەھىمە مەھمۇت خانىم ئەنگلىيەدەك بىرەر دۆلەتنىڭ پارلامېنتى ۋە ئالىي سوتى ئارقىلىق خىتاينىڭ جىنايىتىگە ھۆكۈم چىقىرىشنىڭ مۇھىملىقىنى، چۈنكى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ توسقۇنلۇقى سەۋەبىدىن ب د ت خەلقئارا سوت مەھكىمىسى ياكى خەلقئارا جىنايى ئىشلار سوتى بولسۇن، ھېچقايسىسىنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ ئەرزىنى سورىمايدىغانلىقىنى بىلدۈردى.

د ئۇ ق ھەيئىتى تۈركىيە دېموكرات پارتىيەسىنىڭ رەھبەرلىرى بىلەن كۆرۈشتى

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-23| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر د ئۇ ق غا ئالاقىدار خەۋەرلەر پائالىيەتلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

(ئوڭدىن سولغا) تۈركىيە دېموكرات پارتىيەسىنىڭ رەئىسى گۈلتېكىن ئۇيسال، دۇق مۇئاۋىن رەئىسى ئەركىن ئەكرەم ۋە تۈركىيە دېموكرات پارتىيەسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى مۇھەممەت كەللەچى ئەپەندىلەر. 2021-يىلى 19-يانۋار، تۈركىيە.

ئۇيغۇر مەسىلىسى ئىلگىرى تۈركىيەدە بەزى پارتىيە ۋە گۇرۇھلارلا كۆڭۈل بۆلۈدىغان مەسىلە ئىدى. ئۇيغۇر مەسىلىسىنىڭ خەلقئالىشىشىغا ئەگىشىپ، ھازىر تۈركىيەدىكى پۈتۈن پارتىيەلەر ئورتاق كۆڭۈل بۆلۈدىغان، باياناتلىرىدا ئورۇن بېرىدىغان مەسىلىگە ئايلاندى. دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ئەركىن ئەكرەم باشچىلىقىدىكى ھەيئەت يېقىندىن بۇيان ئىزچىل ھالدا ئۇيغۇر مەسىلىسىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ كېلىۋاتقان تۈركىيە دېموكرات پارتىيەسىنى زىيارەت قىلىپ، ئۇلارغا رەھمەت ئېيتتى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ ھازىرقى ئېغىر ۋەزىيىتى، ئۇيغۇر دەۋاسىنىڭ خەلقئارادىكى تەرەققىياتى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ تۈركىيەگە شۇنداقلا دېموكرات پارتىيەسىگە بولغان تەلەپلىرى توغرىسىدا مەلۇمات بەردى.

د ئۇ ق ھەيئىتى بىلەن ئۆتكۈزۈلگەن ئۇچرىشىشقا دېموكرات پارتىيەسىنىڭ رەئىسى گۈلتېكىن ئۇيسال ئەپەندى، تاشقىي سىياسەتكە مەسئۇل مۇئاۋىن رەئىسى مەلىھ ئاقتاش ئەپەندى، سىياسىي ئىشلارغا مەسئۇل مۇئاۋىن رەئىسى مۇھەممەت كەللەچى ئەپەندى ۋە پارلامېنت ئەزاسى جەمال ئەنگىن يۇرت ئەپەندىلەر ئىشتىراك قىلدى. 19-يانۋار كۈنى چۈشتىن كېيىن ئىككى سائەت داۋاملاشقان ئۈچرىشىشتا دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى دوكتور ئەركىن ئەكرەم ئەپەندى ئۇيغۇرلارنىڭ ھازىرقى ئېغىر ۋەزىيىتى بايان قىلىنغان يازما دوكلات سۇنغاندىن سىرت، ئۇيغۇر دەۋاسىنىڭ ئامېرىكا، ياۋروپا دۆلەتلىرىدىكى تەرەققىياتى، دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيىنىڭ پائالىيەتلىرى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ تۈركىيە ھۆكۈمىتىگە قويغان تەلەپلىرى توغرىسىدا مەلۇمات بەردى. ئاخىرىدا مەزكۇر پارتىيە رەھبەرلىرىنىڭ ئۇيغۇرلار توغرىسىدىكى سوئاللىرىغا جاۋاب بەردى.

مۇزاكىرە ئاخىرىدا دېموكرات پارتىيەسىنىڭ رەئىسى گۈلتېكىن ئۇيسال ئەپەندى خۇلاسە نۇتۇقى سۆزلەپ مۇنداق دېدى: «مەن ئالدى بىلەن ئۇيغۇر ھەيئىتى بىلەن پارتىيەمىزنىڭ مەركىزىدە كۆرۈشكەنلىكىم ئۈچۈن ئىنتايىن خۇرسەن بولغانلىقىمنى تەكىتلىمەكچىمەن. شەرقىي تۈركىستان دەۋاسى گەرچە تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى دۆلىتىنىڭ ئالدىنقى قاتاردىكى مەسىلىسى بولمىسىمۇ، لېكىن تۈرك خەلقىنىڭ قەلبىدە چوڭقۇر ئورۇن ئالغان بىر مەسىلىدۇر. شۇڭا بىزمۇ بۇ ھېسسيات بىلەن قانداق قىلىپ شەرقىي تۈركىستانلىقلار دۇچار بولۇۋاتقان زۇلۇملار ھەققىدە خەلقىمىزگە تېخىمۇ تەپسىلىي مەلۇمات بېرەلەيمىز؟ سىياسىي جەھەتتىن قانداق قىلىپ بۇ دەۋانى تۈركىيەنىڭ مىللىي مەسىلىسىگە ئايلاندۇرالايمىز؟ دېگەنگە ئوخشاش مەسىلىلەرگە باش قاتۇرۇۋاتىمىز.»

ئامېرىكا ھۆكۈمىتى خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان زۇلۇملىرىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ ئېلان قىلدى

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-21| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئامېرىكا تاشقىي ئىشلار مىنىستىرلىقى 19-يانۋار كۈنى «خىتاينىڭ ئۇيغۇر رايونىدىكى باستۇرۇش مەسىلىسى ھەققىدە ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقىنىڭ چىقارغان قارارى» ناملىق بايانات ئېلان قىلدى.

باياناتتا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر رايونىدىكى ئۇيغۇرلارنى ئاساس قىلغان يەرلىك مۇسۇلمان مىللەتلەرگە قاراتقان كەڭ كۆلەملىك باستۇرۇشىنى رەسمى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» ۋە «ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت» دەپ بېكىتكەنلىكىنى جاكارلىدى.

ئامېرىكا تاشقىي ئىشلار مىنىستىرى مايك پومپېيو مەزكۇر باياناتتا مۇنۇلارنى تەكىتلىگەن: «ئىتتىپاقداش ئارمىيە ناتسىستلار جازا لاگېرلىرىنىڭ دەھشەتلىرىنى ئاشكارىلىغاندىن كېيىن، ‹ھەرگىزمۇ قايتا تەكرارلانمايدۇ› دېگەن شۇئار مەدەنىيەتلىك دۇنيانىڭ ئاشۇ دەھشەتلەرگە قارشى ئورتاق ئاۋازىغا ئايلانغان ئىدى. كۈنىمىزدىكى ۋەھشىيلىكلەر بىز ئۆتمۈشتە كۆرگەنگە ئوخشىمايدىغان شەكىلدە ئېلىپ بېرىلغانلىقى ئۈچۈن، ۋەھشىيىلىكلەرنىڭ ماھىيىتى ھەرگىزمۇ ئۆزگىرىپ قالمايدۇ. شۇڭا مەن بۈگۈن تۆۋەندىكى قارارلارنى چىقاردىم:

مۇتەخسسىلەر: «ئامېرىكانىڭ ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان زۇلۇمنى ‹ئىرقىي قىرغىنچىلىق› دەپ بېكىتىشى زور ئەھمىيەتكە ئىگە»

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-21| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ھۆرمەتلىك رادىيو ئاڭلىغۇچىلار، 19-يانۋار كۈنى ئامېرىكا تاشقىي ئىشلار مىنىستىرى مايك پومپېيو رەسمىي ھالدا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈۋاتقان زۇلۇمىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ جاكارلىدى. ئۇ باياناتىدا «بۈگۈن مەن ئەستايىدىللىق بىلەن قاراپ چىققاندىن كېيىن، خىتاي كومپارتىيەسى يېتەكچىلىكىدىكى خىتاي خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنى ئاساس قىلغان ھالدا ئۇيغۇرلار ۋە رايوندىكى باشقا ئاز سانلىق قازاق ۋە قىرغىز مۇسۇلمانلىرىغا ئېرقىي قىرغىنچىلىق يۈرگۈزگەنلىكىنى ۋە ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت سادىر قىلغانلىقىنى بېكىتتىم. بۇ بايانات دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىغا تارقالغان ھۆكۈمەت ئورگانلىرى ۋە مۇستەقىل ئورگانلارنىڭ بۇ قاباھەت ئۈستىدىن ئېلىپ بارغان ئۇزۇن يىللىق تەكشۈرۈشىنىڭ ۋە شۇنداقلا ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسىدىكى ھەر ئىككى پارتىيەنىڭ قوللىشىنىڭ نەتىجىسى،» دېدى.

ئامېرىكا ترامپ ھۆكۈمىتى ۋەزىپىسىنى تۈگەتكەن ئاخىرقى كۈنىدە بۇنداق زور بىر قارارنى ئېلان قىلىشى دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى ئۇيغۇرلارنى، ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ھارماي-تالماي كۈرەش قىلغان تەتقىقاتچىلارنى، كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىلىرىنى ۋە ئۇيغۇر دوستلىرىنى خۇرسەن قىلدى. ئۇلار ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنىڭ يەنە بىر قېتىم مەزلۇملارنىڭ يېنىدا بولغانلىقىدىن، زۇلۇمنىڭ خاراكتېرى نېمە بولسا ئۇنى ئەينەن قوبۇل قىلغانلىقىدىن سۆيۈندى.

ئۇيغۇر رايونىدا سۈننەت توي مۇراسىمىنىڭ چەكلەنگەنلىكى ئاشكارىلاندى

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-21| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ياۋروپادا ياشاۋاتقان كۇچا ئالاقاغىلىق مۇھاجىرلاردىن بىرى رادىيومىزغا ئۇچۇر يوللاپ، يۇرتىدىكى مەھەللە-كويلاردا ئولتۇرۇشلۇق بىرىئنىڭ 6 ياشلىق ئوغلىنىڭ سۈننەت تويىنى قىلغانلىقى ئۈچۈن لاگېرغا ئەكىتىلگەنلىكىنى مەلۇم قىلدى. مۇخبىرىمىزنىڭ بۇ ھەقتە ئېلىپ بارغان ئېنىقلاشلىرى داۋامىدا، مەزكۇر ۋەقە دەلىللەنمىگەن بولسىمۇ، ئەمما ئۇيغۇر رايونىدا بالىلارنى سۈننەت قىلىشنىڭ دىنىي ۋە مىللىي مۇراسىم بىلەن ئۆتكۈزۈلۈشىنىڭ چەكلەنگەنلىكى ئاشكارىلاندى.

ھۆرمەتلىك رادىيو ئاڭلىغۇچىلار، كۇچا ئالاقاغىلىق مۇھاجىرلاردىن بىرى يۇرتدىكى مەھەللىداشلىرىدىن مەمەت ئىبراھىم ئىسىملىك بىر كىشىنىڭ 6 ياشلىق ئوغلىنىڭ سۈننەت تويىنى قىلغانلىقى ئۈچۈن ئۆتكەن ھەپتە لاگېرغا ئەكىتىلگەنلىكىنى مەلۇم قىلدى. تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان كۇچا ناھىيەلىك ساقچى ئىدراىسىنىڭ خادىملىرى مەزكۇر ۋەقە ھەققىدە مەلۇمات بېرىشنى رەت قىلغان بولسىمۇ، ئەمما كۇچادا خەتنە توي مۇراسىمى ئۆتكۈزۈلۈشىنىڭ چەكلەنگەنلىكىنى ئىنكار قىلمىدى.

بىز سۈننەت توي چەكلىمىسىنىڭ ئومۇمىيلىق دەرىجىسىنى ئايدىڭلاشتۇرۇش ئۈچۈن، ئۇيغۇر رايونىنىڭ باشقا جايلىرىغىمۇ تېلېفون قىلدۇق. غۇلجا سۈيدۇڭدىن تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان بىر مۇقىملىق خادىمى نۆۋەتتە ئاھالىلەرگە ئېلىپ بېرىۋاتقان تەلىم-تەربىيەلىرى قاتارىدا سۈننەت توي مۇراسىمى ئۆتكۈزمەسلىك بۇيرۇقىنىڭمۇ بارلىقىنى تىلغا ئالدى. دېيىلىشىچە، نۆۋەتتە غۇلجادا بالىلار سۈننەت يېشىغا توشقىنىدا غۇلجادىكى مەخسۇس دوختۇرخانىغا ئاپىرىلىپ سۈننەت قىلدۇرۇلماقتىكەن. سۈننەت قىلىنغان كۈنى ئۇرۇق-تۇغقانلار جەم بولۇش، دىنىي تەلىمات بويىچە دۇئا-تىلاۋەت قىلىش، مەھەللە-كوي جەم بولۇپ سۈننەت توي ئۆتكۈزۈش قاتارلىق مىللىي ۋە دىنىي مۇراسىملار پۈتۈنلەي چەكلەنگەن.

ترامپ ھۆكۈمىتى: «خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قىلىۋاتقانلىرى ئىرقىي قىرغىنچىلىقتۇر!»

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-21| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۇيغۇر دىيارىدىكى زور كۆلەملىك سىياسىي باستۇرۇش ھەمدە ئۇيغۇر جەمئىيىتى دۇچ كېلىۋاتقان ئېغىر ئىجتىمائى‍ي پاجىئەلەر ھەققىدە ئۆتكەن يىللاردىن بۇيان مەلۇم بولۇشقا باشلىغان غايەت زور دەلىل-ئىسپاتلار سەۋەبلىك ترامپ ھۆكۈمىتى 2021-يىلى 19-يانۋار كۈنى «خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلار ۋە باشقا مۇسۇلمان خەلقلەرگە قىلىۋاتقان زور كۆلەملىك باستۇرۇش ھەركىتى ئىرقىي قىرغىنچىلىق ھەمدە ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتتۇر» دەپ خۇلاسە چىقاردى.

بۇ ترامپ ھۆكۈمىتىنىڭ ئاقسارايدىن ئايرىلىش ھارپىسىدا چىقارغان ئەڭ مۇھىم قارارلاردىن بىرى بولۇپ، غەرپ دۇنياسىدا غايەت زور تەسىر قوزغىدى. ئامېرىكا تاشقىي ئىشلار مىنىستىرى مايك پومپېيو بۇ مۇناسىۋەت بىلەن قىلغان سۆزىدە «خىتاي كومپارتىيەسىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قانداق زۇلۇم سېلىۋاتقانلىقىنى يېقىندىن كۆزىتىپ كېلىۋاتىمىز. ئۇلارنىڭ ئۇيغۇرلارنى مىليونلاپ لاگېرغا قامىشى ۋە مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىشى، ئۇلارنى ئەڭ ئەقەللىي ئىنسانىي ھوقۇقلاردىن مەھرۇم قالدۇرۇشى، ئۇيغۇر ئاياللىرىنى تۇغماس قىلىۋېتىشى، ئۇيغۇر قىز-چوكانلىرىنى مەجبۇرىي يوسۇندا خىتايلار بىلەن تويلاشتۇرۇشى ھەمدە ئۇيغۇر گۆدەكلىرىنى ئائىلىسىدىن جۇدا قىلىشى قاتارلىق پاكىتلارغا ئاساسەن بىز بۇنى قىرغىنچىلىق دەپ قارايمىز» دېدى. شۇنىڭدەك دۇنيانىڭ ھازىر بىر پۈتۈن مىللەتنى سىستېمىلىق ھالدا يوق قىلىۋېتىش ھەركىتىگە شاھىد بولۇۋاتقانلىقىنى ئالاھىدە ئەسكەرتتى.

خىتاي دائىرىلىرى ئۇيغۇر ئېلىدىكى يېزا-كەنتلەرگە 1486 «سوتچى خىزمەت ئىشخانىسى» قۇرۇپ چىققان

يوللانغان ۋاقتى:2021-01-21| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاي دائىرىلىرىنىڭ يېقىنقى 10 ئاي ئىچىدە ئۇيغۇر ئېلىدىكى ھەر قايسى يېزا-كەنتلەرگە 1486 سوتچى خىزمەت ئىشخانىسى قۇرۇپ چىققانلىقى مەلۇم بولدى. خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئىلگىرى سۈرۈشىچە، بۇ سوتچى خىزمەت ئىشخانىلىرىنىڭ ۋەزىپىسى نەق مەيداندا مۇلازىمەت قىلىپ، يەر ئىگىدارچىلىق ھوقۇقى، ئائىلە ماجراسى، شەخسىي قەرز ئىختىلاپى دېگەندەك مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىش ئىكەن. بىراق كۆزەتكۈچىلەر، بۇ تەدبىر خىتاينىڭ 2017-يىلىدىكى چوڭ تۇتقۇنى بىلەن تەڭ باشلانغان ئۇيغۇرلارنى كەڭ كۆلەملىك باستۇرۇش ھەركىتىنىڭ بىر پارچىسى ئىكەنلىكىنى بىلدۈرمەكتە.

ئۇلارنىڭ قارىشىچە، رايوندىكى سوت مەھكىمىلىرى چوڭ تۇتقۇندا لاگېر ۋە تۈرمىلەرگە قامالغان مىليونلىغان ئۇيغۇرنى بىر تەرەپ قىلىش بىلەن ئالدىراش بولۇپ، يەر ئىگىدارچىلقى ھوقۇقى، ئائىلە ماجراسى، شەخسىي قەرز ئىختىلاپىغا ئوخشاش ئادەتتىكى ھەق-تەلەپ دېلولىرىنى يېزا-كەنتلەردە كونترول قىلىپ، رەسمىي سوت مەھكىمىلىرىنىڭ دىققىتىنى لاگېر، تۈرمىلەردىكى تۇتقۇنلارغا مەركەزلەشتۈرۈشىگە قولايلىق يارىتىپ بېرىش ئىكەن.

خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر ئېلىدىكى ھەر بىر يېزا-بازارغا ئاز دېگەندە بىردىن «قولايلىق مۇلازىمەت نۇقتىسى» ياكى «سوتچى خىزمەت ئىشخانىسى» قۇرۇشنى 2020-يىلى 3-ئايدا باشلىغان. «شىنجاڭ گېزىتى» نىڭ 18-يانۋاردىكى خەۋىرىدە ئاشكارىلىشىچە، نۆۋەتتە ئۇيغۇر ئېلىدىكى ھەر قايسى يېزا-كەنتلەردە جەمئىي 1486 ئورۇندا «قولايلىق مۇلازىمەت نۇقتىسى» ياكى «سوتچى خىزمەت ئىشخانىسى» قۇرۇلۇپ بولغان. خەۋەردە نىيە ناھىيەسىدىكى 7 يېزا-بازار ۋە بىر ئاھالىلار باشقارمىسى، چەرچەن ناھىيەسىدىكى 13 يېزا-بازارنىڭ ھەممىسىدە بۇ خىل ئورۇنلارنىڭ قۇرۇلۇپ بولغانلىقى بىلدۈرۈلگەن.