ياش ئۇيغۇر زىيالىيسى ئەكرەم مەمەت لاگېردا قىيىن-قىستاقتا ھاياتىدىن ئايرىلدىمۇ؟

يوللانغان ۋاقتى:2020-07-01| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

بېيجىڭ مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن تۈركىيە دۆلىتىنىڭ ئوقۇش مۇكاپات پۇلى بىلەن تۈركىيەگە كېلىپ، تۈركىيەدە ماگىستىرلىقنى پۈتتۈرۈپ قايتقان ئەكرەم مەمەتنىڭ 2018-يىلى لاگېرغا تاشلىنىپ، 2019-يىلى لاگېردا ئۆلگەنلىكى جەزىملەشكەن. ئۇنىڭ ساۋاقدىشى نۇرەتتىن ئىزباسار ھەر خىل يوللار بىلەن ساۋاقدىشى ئەكرەم مەمەتنىڭ ئۆلتۈرۈلگەنلىكىنى جەزىملەشتۈرگەنلىكىنى ئېيتتى.

ئەكرەم مەمەت 2011-يىلى تۈركىيە دۆلىتىنىڭ ئوقۇش مۇكاپات پۇلى بىلەن تۈركىيەگە كەلگەن. 2016-يىلى ئەنقەرە ئۇنىۋېرسىتېتى تىل ۋە تارىخ-جۇغراپىيە فاكۇلتېتى تۈرك تىلى ۋە ئەدەبىياتى كەسپىدە ماگىستىرلىقنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن ئۈرۈمچىگە قايتىپ مائارىپ ئىنستىتۇتىدا دەرس بېرىشكە باشلىغان ۋە 2018-يىلى لاگېرغا تاشلانغان.

ئەكرەم مەمەتنىڭ ساۋاقدىشى نۇرەتتىن ئىزباسار ئەپەندى 2005-يىلىدىن تارتىپ ئەكرەمنى تونۇيدىغانلىقىنى، بىللە ئوقۇپ بىر ياتاقتا تۇرغانلىقىنى ئېيتىپ مۇنداق دېدى: «مەن نۇرەتتىن ئىزباسار ئاقسۇ ۋىلايىتىنىڭ توقسۇ ناھىيەسىدىن. 2005-يىلى بېيجىڭ مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئۇيغۇر تىلى ۋە ئەدەبىياتى بۆلۈمىگە قوبۇل قىلىندىم. قېرىندىشىم ئەكرەم مەمەت بولسا تۇرپان ۋىلايىتىنىڭ سىڭگىم دېگەن جايىدىن. ئۇمۇ ئىمتىھان بېرىپ بىزنىڭ بۆلۈمگە ئۆتۈپتىكەن. 2005-يىلى مەكتەپتە تونۇشتۇق. 5 يىل بىر سىنىپتا ئوقۇدۇق. يەنە 5 يىل بىر ياتاقتا ياتتۇق. ئاسپىرانتلىق ۋە دوكتورلۇقنى ئوقۇش ئۈچۈن تۈركىيەگە بىللە چىقتۇق. ئەكرەم مەمەت ئەنقەرە ئۇنىۋېرسىتېتى تىل ۋە تارىخ-جۇغراپىيە فاكۇلتېتىغا قوبۇل قىلىندى. مەن ئىستانبۇلدىكى مىمار-سىنان گۈزەل سەنئەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى تارىخ كەسپىگە قوبۇل قىلىندىم. ئۇ، 2016-يىلى ماگىستىرلىقنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن ئۈرۈمچىگە قايتىپ مائارىپ ئىنستىتۇتىدا ئىشقا ئورۇنلاشتى. 2018-يىلىدا جازا لاگېرىغا ئېلىپ كەتكەنلىكىنى ئاڭلىغان ئىدۇق».

خىتاينىڭ لاگېر «ئازادلىقى»: خىزمەتكە ئورۇنلاشتۇرۇلغان 300 مىڭ ئۇيغۇر ئىشچى

يوللانغان ۋاقتى:2020-05-23| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۇيغۇر دىيارىدا لاگېرلارنىڭ مەۋجۇت ئەمەسلىكىنى تەكىتلەپ كەلگەن خىتاي ھۆكۈمىتى كېيىنچە تۈرلۈك پاكىتلارنىڭ ئوتتۇرىغا قويۇلۇشى بىلەن بۇ لاگېرلارنى «كەسپىي تەربىيەلەش مەكتىپى» دەپ چۈشەندۈرگەن ئىدى. كېيىنچە ئۇلار خەلقئارانىڭ كۈچلۈك تەنقىدى ۋە بېسىملىرىغا قارىتا لاگېرلاردىكى كىشىلەرنىڭ «يېتەرلىك ھۈنەر ۋە تېخنىكا ئۆگىنىپ چىققاندىن كېيىن جەمئىيەت قوينىغا قايتىپ كەلگەنلىكى» نى تەشۋىق قىلدى. ھالبۇكى، كۆپلىگەن ئۇچۇرلار بۇ «جەمئىيەت قوينىغا قايتقان» ئۇيغۇرلارنىڭ ئەمەلىيەتتە ئۆز ئۆيلىرىگە ئەمەس، بەلكى ھەرقايسى جايلاردىكى زاۋۇت ۋە فابرىكىلارغا ئىشچىلىققا ئورۇنلاشتۇرۇلغانلىقىنى كۆرسىتىشكە باشلىدى. ئەنە شۇ خىل مەلۇماتلارنىڭ بىرى خىتاي مەركىزىي تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى تورىنىڭ 2020-يىللىق 13-ماي كۈنىدىكى بىر پارچە خەۋىرىدىمۇ ئەكس ئېتىدۇ.

مەزكۇر خەۋەردە ئېيتىلىشىچە، خىتاي ھۆكۈمىتى «جەنۇبىي شىنجاڭدىكى نامرات ناھىيەلەرنى نامراتلىقتىن قۇتۇلدۇرۇش خىزمىتى» دېگەن نامدا 2020-يىلى ئاپرېلغا قەدەر ئۇيغۇرلار توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان قەشقەر، خوتەن، ئاقسۇ قاتارلىق جايلاردىن تەشكىللىك ھالدا 292 مىڭ كىشىنى «خىزمەتكە ئورۇنلاشتۇرغان». خەۋەردە بۇ خىلدىكى يۆتكەپ ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش ئارقىسىدا 150 مىڭدىن ئارتۇق كىشىنىڭ «ئۆز قەرەلىدە نامراتلىقتىن خالاس بولغانلىقى» ئالاھىدە تەكىتلەنگەن. 2020-يىلى يانۋاردىن ئاپرېلغىچە بولغان تۆت ئاي ئىچىدە 12 مىڭ كىشى خىتاي ئۆلكىلىرىگە ئىشچىلىققا يۆتكەلگەن.

ئىلشات ھەسەن: «خىتاي لاگېرلارنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى سىر تۇتالمىغاندەك، لاگېردا ئۆلگەنلەرنىمۇ سىر تۇتالمايدۇ»

يوللانغان ۋاقتى:2020-05-19| سەھىپە: جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

لاگېردىكىلەرنىڭ ئۈچ يىلدىن كېيىنكى ئاقىۋىتى ھەققىدە ئۇچۇر ۋە قاراشلار (7)

لاگېر قۇرۇلغان 3 يىلدىن بۇيان قانچىلىغان كىشىلەر، قاتمۇ-قات دەرۋازالار ئىچىدىكى ئەنە شۇ سۈرلۈك لاگېر بىنالىرى ئىچىدە جان ئۈزدى؟ قانچىلىغان جەسەت ئائىلە-تاۋابىئات ۋە يۇرت-جامائەتنىڭ مېھىرلىك قوللىرى بىلەن ئەمەس، خىتاي ساقچىلىرىنىڭ تارتىپ-سۆرەشلىرى بىلەن ئۇ دۇنياغا ئۇزىتىلدى؟ قانچىلىغان باش تاياق-توقماقتىن يېرىلدى؟ قانچىلىغان يۈرەك قېيىن-قىستاقتىن ئېزىلدى؟ ئۈچ يىلدىن بۇيانقى ئېنىقلاشلىرىمىز داۋامىدا بۇ تراگېدىيەلەر تولۇق سانى بىلەن ئوتتۇرىغا چىقمىغان بولسىمۇ، ئەمما بىر قىسىم تىپىك مىساللىرى بىلەن دۇنياغا ئاشكارىلاندى. «لاگېردىكىلەرنىڭ 3 يىلدىن كېيىنكى ئاقىۋىتى ھەققىدە ئۇچۇر ۋە قاراشلار» ناملىق چاتما پروگراممىمىزنىڭ بۈگۈنكى ئاخىرقى قىسمى مانا مۇشۇ تېمىدا ھازىرلاندى.

«قۇرئان كېرىم» نىڭ تەرجىمىسى قاتارلىق كاتتا ئەمگەكلىرى، تەربىيەلىگەن ياراملىق شاگىرتلىرى، يېتىلدۈرگەن ئۈلگىلىك پەرزەنتلىرى بىلەن ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەلبىدە تەخت قۇرغان مۇھەممەد سالىھ داموللامنىڭ ئۆلۈم خەۋىرى مىش-مىش گەپلەر بىلەن جەمئىيەتكە تارقىلىپ، تەخمىنەن 6 ئايچە ۋاقىت ئۆتكەندىن كېيىن دەلىللەندى. ئۈرۈمچىدىكى پۈتۈن ئائىلە ئەزالىرىنىڭ لاگېرغا ئەكېتىلگەنلىكى ئىلگىرى سۈرۈلگەن داموللامنىڭ ئۈرۈمچىدىكى بىر لاگېردا جان ئۈزگەنلىكى، ئۈرۈمچىدىكى غالىبىيەت ساقچىخانىسى تەرىپىدىن دەلىللەندى. ئۇنىڭ 2017 ‏-يىلىنىڭ بېشىدا لاگېرغا ئەكېتىلىپ يىل ئاخىرىدا جان ئۈزگەنلىكى مەلۇم، ئەمما ئۇنىڭ جەسىتىنىڭ قايسى خىل ھالەتتە كىملەر تەرىپىدىن نەلەرگە قويۇلغانلىقى تا ھازىرغىچە مەلۇم ئەمەس.

لاگېر شاھىتى تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇن: «يۈرىكىمدىن ھازىرغىچە قان ئاقىدۇ» (2)

يوللانغان ۋاقتى:2020-05-19| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

پروگراممىمىزنىڭ بىرىنچى قىسمىدا، تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇننىڭ كۈنەستىكى ئاتالمىش «تەربىيەلەش ئورنى» غا يىغىۋېلىنغاندىن كېيىن تارتقان كۈلپەتلىرى، ئىككىنچى قېتىم ئۇ ئورۇندىن يۆتكىلىپ، تېخىمۇ قەبىھ جازا لاگېرىغا كىرگەن كۈنى كۆرگەن قورقۇنچلۇق ئىشلار ھەققىدە مەلۇمات بەرگەنىدۇق. بۇ قىسىمدا ئۇنىڭ جازا لاگېرىغا كىرگەندىن كېيىنكى قاباھەتلىك كەچمىشلىرى ۋە يۈرىكىنى لەختە قىلغان ئازابلىق ئەسلىمىلىرى ھەققىدە قىسقىچە خەۋەر بېرىمىز.

تۇرسۇنئاي لاگېرغا قامالغاندىن كېيىن باشقا ئاياللارغا ئوخشاشلا بىر-بىرلەپ تارتىپ چىقىرىلىپ سوراق قىلىنغان. ئۇنىڭ ئېيتىشىچە، بۇ سوراقلار ئەمەلىيەتتە كىشىنى تەتۈر قىيناش، بىر ئامال قىلىپ جىنايەت ئارتىش، ئېتىراپ قىلمىسا قىيىن-قىستاققا ئېلىپ جازالاش، مەجبۇرىي ئىقرار قىلدۇرۇش، تۆھمەتنامىگە مەجبۇرىي قول قويدۇرۇش جەريانى ئىكەن.

لاگېرغا كىرگەن ئاياللارغا ئارتىلغان ئاتالمىش «جىنايەت» لەر ھەققىدە توختالغان تۇرسۇنئاي جازاسى 5 يىلدىن تۆۋەن بولغانلارنىڭ قاماقتا قېلىپ، 5 يىلدىن يۇقىرى بولغانلارنىڭ تۈرمىگە ئەكىتىلىدىغانلىقىنى بايان قىلدى. ئۇ كۆپ بالىلىق بولۇش سەۋەبىدىن لاگېرغا قامالغان بىر ئايالنىڭ ئېغىر دەرىجىدە خورلانغانلىقىنى، ئاندىن ئۇزۇن يىللىق كېسىلىپ، تۈرمىگە ئېلىپ كېتىلگەنلىكىنى يىغلاپ تۇرۇپ سۆزلەپ بەردى.

تۇرسۇنئاي ئىلگىرى رادىيومىزنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ، تۈرمىنىڭ ئىچىدىكى قاباھەتلەرنى ئاشكارىلىغانىدى. بۇنىڭ ئىچىدە لاگېردىكىلەرنى تۈزۈك تاماق بەرمەي قىيناش، ھاجەتخانىدا يېتەرلىك ۋاقىت بەرمەي قىيناش، كېچىسى بىر-بىرىگە پوست قويۇپ ئۇخلاتماي قىيناش، ئاياللارنىڭ چېچىنى كېسىۋېتىش، مەجبۇرىي ئۈزۈك سالدۇرۇش، كېچىسى ياش قىز-ئاياللارنى چاقىرتىپ ئېلىپ كېتىش… دېگەندەك قەبىھ جىنايەتلەر ھەممىگە مەلۇم بولغانىدى. بۇ قېتىمقى زىيارىتىمىزدە تۇرسۇنئاي بۇلارغا ئائىت تەپسىلىي مەلۇمات بەرگەندىن باشقا يەنە لاگېردىكى بۇ قىيناشلارغا چىدىمىغان كېسەلچان ئاياللارنىڭ ھەممىدىن بەك قىينىلىدىغانلىقىنى، تېنىدە ئەسلىدىنلا كېسەللىك ياكى ئۆسمە بار ئاياللار ئاغرىپ، بەدىنىدىن قان ئېقىپ تۇرسىمۇ ساقچى-گۇندىپايلارنىڭ كارى بولمايدىغانلىقىنى، ئېچىنىش بىلەن تىلغا ئالىدۇ. بەزىدە ئىشىك ئالدىدا ساقچىلار سۆرەپ ئېلىپ ماڭغان ئۆلۈكلەرنى غىل-پال كۆرۈپ قالىدىغانلىقىنى، بۇنىڭدىن بەلكىم بەزى ئاياللارنىڭ لاگېردىلا ئۆلۈپ كەتكەن بولۇشى مۇمكىنلىكىنى ئېيتىدۇ.

ئىلشات ھەسەن: لاگېرلارنىڭ سانى ئازايدى، كۆلىمى زورايدى، بىر مىليونچە تۇتقۇن يەنىلا لاگېرلاردا

يوللانغان ۋاقتى:2020-05-10| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

لاگېردىكىلەرنىڭ ئۈچ يىلدىن كېيىنكى ئاقىۋىتى ھەققىدە ئۇچۇر ۋە قاراشلار (6)

مانا بۇ سوئالغا جاۋابەن «لاگېردىكىلەرنىڭ 3 يىلدىن كېيىنكى ئاقىۋىتى ۋە قاراشلار» ناملىق چاتما خەۋىرىمىزنىڭ 6‏-قىسمىنى دىققىتىڭلارغا سۇنىمىز.

ئامېرىكا بازارلىرىغا خوتەندىن كەلگەن گۈزەل چاچلار ئەسلى كىملەرنىڭ؟ (1)

يوللانغان ۋاقتى:2020-05-09| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر د ئۇ ق غا ئالاقىدار خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئامېرىكا تاموژنا ۋە چېگرا باشقۇرۇش ئىدارىسىنىڭ ئېلان قىلغان رەسمىي بۇيرۇقىغا ئاساسەن، ئامېرىكانىڭ ھەر قايسى چېگرا ئېغىزلىرى، خوتەننىڭ لوپ ناھىيەسىدىكى «ھاولىن (خاۋلىن) چاچ قوشۇمچە بۇيۇملىرى چەكلىك شىركىتى» نىڭ تاۋارلىرىنى بىردەك تۇتۇپ قېلىشقا باشلىدى. ئامېرىكانىڭ بۇ چەكلىمىنى ئىجرا قىلىشىغا، «خاۋلىن» مەھسۇلاتلىرىنىڭ مەجبۇرىي ئەمگەككە چېتىلىدىغانلىقى سەۋەب بولغان، ئەمما ئىنساننىڭ چېچىدىن ياسىلىپ، تا خوتەن لوپتىن ئامېرىكا بازىرىغىچە كىرگەن بۇ بۇيۇملارنىڭ خام ئەشيا زەنجىرىنىڭ لاگېرلارغا تۇتۇشۇش ئېھتىماللىقى ئوتتۇرىغا چىقارماقتا. مۇخبىرىمىز گۈلچېھرەنىڭ، بۇ ھەقتىكى ئېنىقلاشلىرىنىڭ بىرىنچى قىسمىغا دىققەت قىلغايسىز.

خىتاي دائىرىلىرىنىڭ مىليونلارچە كىشىنى لاگېرغا سولاش بىلەن تەڭ ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئىپادىسى ياخشى دەپ قارالغانلارنى «كەسىپكە چىقىرىش» دېگەن نامدا، خىتايلار مەبلەغ سالغان زاۋۇت-كارخانىلاردا مەجبۇرىي ۋە ھەقسىز ئەمگەككە سېلىۋاتقانلىقىغا دائىر تەپسىلىي ئۇچۇرلار، يېقىنقى مەزگىللەردە كۆپلەپ ئاشكارىلىنىشقا باشلىدى. لاگېر قورۇسى ئىچىگە ياكى يېقىن جايلاردىكى سانائەت رايونلىرىغا خىتايلار قۇرغان كىيىم-كېچەك، تۇرمۇش بۇيۇملىرى، تازىلىق بۇيۇملىرى، ماشىنا زاپچاشلىرى، يېمەك-ئىچمەك قاتارلىقلارنى پىششىقلاپ ئىشلەيدىغان زاۋۇت-كارخانىلارنىڭ لاگېرلادىكى تۇتقۇنلارنى مەجبۇرىي ۋە ھەقسىز ئەمگەككە سېلىۋاتقانلىقى دەلىللەنمەكتە.

لاگېر شاھىتى تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇن: «يۈرىكىمدىن ھازىرغىچە قان ئاقىدۇ» (1)

يوللانغان ۋاقتى:2020-05-09| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ھەممىگە مەلۇم بولغىنىدەك، ئۇيغۇر دىيارىدا لاگېرلار مەسىلىسى ئوتتۇرىغا چىققان ئۈچ يىل مابەينىدە لاگېردىن قۇتۇلۇپ چىقالىغان شاھىتلار خىتاينىڭ تەھدىت ۋە بېسىملىرىدىن قورقماي خەلقئارا جامائەتكە گۇۋاھلىق بېرىپ كەلدى ھەمدە خىتاينىڭ ئىنسانىيلىققا قارشى جىنايەتلىرىنى پاش قىلدى. ئەمما خەلقئارا جەمئىيەت خىتايغا قارشى يېتەرلىك بېسىم پەيدا قىلالمىدى، لاگېرلارمۇ تاقالمىدى. بەلكى كورونا ۋىرۇسى تۈپەيلىدىن خەلقئارانىڭ دىققەت نەزىرى بۇ نۇقتىدىن بۇرۇلۇپ كەتتى.

مۇشۇنداق بىر ۋەزىيەتتە لاگېر شاھىتلىرىدىن تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇن بۇ يىل 29-ئاپرېل يۇتۇب قانىلىدا ئۆزىنىڭ يۈرەك سۆزلىرىنى بايان قىلدى. شۇندىن كېيىن بۇ ۋىدېيونىڭ تاراتقۇلاردا بەلگىلىك تەسىر پەيدا قىلىپ، كىشىلەرنىڭ لاگېرلار مەسىلىسىگە بولغان دىققىتىنى قايتىدىن قوزغىغانلىقى مەلۇم.

تۇرسۇنئاي بۇ ۋىدىيودا ئۆزىنىڭ قازاقىستانغا چىقىش ئالدىدا خىتاي دائىرىلىرىنىڭ تەلىپى بويىچە لاگېردا كۆرگەن-بىلگەنلىرىنى ئاشكارىلىماسلىق ھەققىدىكى ۋەدىنامىگە قول قويۇپ بەرگەنلىكىنى، بۇنىڭ ئۈچۈن ئۇنىڭ ئالتە قېرىندىشىنى خىتاينىڭ گۆرۆگە ئېلىۋالغانلىقىنى، ئەمما قازاقىستانغا كەلگەندىن كېيىن لاگېردىكى قاباھەتلىك كەچمىشلىرىنى ھېچ ئۇنتۇيالمىغانلىقىنى، ھەر قېتىم ئۇنى ئەسلىگىنىدە يۈرىكىنىڭ قان يىغلايدىغانلىقىنى بايان قىلىدۇ.

تۇرسۇنئاي لاگېردا قانداق زۇلۇملارغا، ئىنسانىيلىققا يات قىلمىشلارغا ۋە قىيىن-قىستاقلارغا شاھىت بولدى؟ ئۇ تا ھازىرغىچە ئۇنتۇيالمايدىغان قانداق ئازابلىق كەچمىشلەرنى باشتىن كەچۈردى؟ بىز بۇ ھەقتە تەپسىلىي مەلۇمات ئېلىش ئۈچۈن ئۇنى مەخسۇس زىيارەت قىلدۇق. بۇ قېتىملىق زىيارەتتە تۇرسۇنئاي خىتاينىڭ لاگېردا ئېلىپ بارغان جىنايەتلىرى، بولۇپمۇ ئاياللارنى قانداق قەبىھ ئۇسۇلدا خورلىغانلىقى ۋە لاگېردىن چىققاندىن كېيىنكى كەچمىشلىرى ھەققىدە تەپسىلىي توختالدى.

تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇننىڭ ئېرى قازاق بولۇپ، ئۇ ئىلگىرى يولدىشى بىلەن بىرگە قازاقىستاندا ياشىغانلىقى ئۈچۈن گۇمانلىق دەپ قارىلىپ، 2017-يىل 4-ئايدا ئاتالمىش «تەربىيەلەش مەركىزى» گە يىغىۋېلىنغان. بۇ يەردە ئۇ چوشقا گۆشى يېيىشكە، ھاراق ئىچىشكە مەجبۇرلانغان، ئىككى ئاي تۇرۇش جەريانىدا ئاشقازىنى ئېغىر دەرىجىدە ياللۇغلىنىپ كېسەل بولۇپ قالغان. دوختۇرخانىدا بىر ھەپتە يېتىپ داۋالانغاندىن كېيىن ئائىلىسىگە قايتۇرۇلۇپ، «ئۆي قاماق» تا ياشىغان

لاگېردىكىلەرنىڭ يەنە بىر بۆلىكى «كەسىپكە چىقىرىش» نامىدا زاۋۇتلاردا مەجبۇرى ئەمگەككە سېلىنماقتا

يوللانغان ۋاقتى:2020-05-05| سەھىپە: جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

لاگېردىكىلەرنىڭ 3 يىلدىن كېيىنكى ئاقىۋىتى ھەققىدە ئۇچۇر ۋە قاراشلار (5)

ئىلاۋە:

خىتاي دائىرىلىرى ئۇيغۇر رايوندا مىليونلارچە كىشىنىڭ لاگېرغا سولانغانلىقى دۇنياغا ئاشكارىلىنىپ قالغان چاغدا ئۇلارنىڭ جازالىنىۋاتقانلار ئەمەس، بەلكى «كەسىپ ئۆگىنىۋاتقان» لار ئىكەنلىكىنى بازارغا سالغان ئىدى. ئەمما ئارىدىن 3 يىل ئۆتكەن بولسىمۇ، لېكىن لاگېر تۇتقۇنلىرىنىڭ ئائىلىسىنىڭ قۇلۇپلانغان دەرۋازىلىرى تېخى ئېچىلغىنى يوق. يېتىمخانىلارغا، يەنى ئاتالمىش «پەرىشتىلەر مەكتەپلىرى» گە ئەكېتىلگەن پەرزەنتلىرىنىڭ كۆز يېشى توختىغىنى يوق. خىتاي تەشۋىقاتلىرىدا زاۋۇت-فابىرىكالاردا خۇشال-خۇرام ئىشلەۋاتقان كۆرۈنۈشتەارىلاپ كۆرسىتىلىپ تۇرۇلۇۋاتقان بۇ بىر تۈركۈم كىشىلەرنىڭ ھەقىقىي ئەھۋالى زادى قانداق؟ بۇ سوئالغا جاۋابەن «لاگېردىكىلەرنىڭ ئۈچ يىلدىن كېيىنكى ئاقىۋىتى ھەققىدە ئۇچۇر ۋە قاراشلار» ناملىق چاتما خەۋىرىمىزنىڭ 5‏-قىسمىنى دىققىتىڭلارغا سۇنىمىز.

لاگېردىكىلەرنىڭ يەنە بىر بۆلىكى كېسىۋېتىلىپ ئۇيغۇر رايونىدىكى تۈرمىلەرگە يۆتكەلگەن

يوللانغان ۋاقتى:2020-04-25| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

لاگېر تۇتقۇنلىرىنىڭ 3 يىلدىن كېيىنكى ئاقىۋىتى ھەققىدە ئۇچۇر ۋە قاراشلار (3)

خىتاي دائىرىلىرى لاگېرلارنى ئاقلاپ بەرگەن چۈشەندۈرۈش ۋە باياناتلىرىدا لاگېردىكىلەرنىڭ بىر قىسمىنىڭ قانۇنغا يېنىك دەرىجىدە خىلاپلىق قىلغانلار ئىكەنلىكى ۋە ئۇلارنىڭ ئاتالمىش قانۇن ئېڭى ئۆستۈرۈلگەندىن كېيىن ئائىلىسىگە قايتۇرۇلىدىغانلىقىنى ئېلان قىلغان ئىدى. ئەمما ئارىدىن ئۈچ يىل ئۆتكەن بولسىمۇ، لېكىن لاگېردىن ئائىلىسىگە قايتقانلاردىن ئېغىزغا ئالغۇدەك نىسبەتتە كىشى يوق. ئۇنداقتا، بۇلارنىڭ «قانۇن ئېڭى» يەنە قەيەردە، قانداقلارچە «ئۆستۈرۈلۈۋاتىدۇ؟» مانا بۇ سوئالغا جاۋابەن، «لاگېردىكىلەرنىڭ 3 يىلدىن كېيىنكى ئاقىۋىتى ھەققىدە ئۇچۇر ۋە قاراشلار» ناملىق چاتما خەۋىرىمىزنىڭ 3‏-قىسمىنى دىققىتىڭلارغا سۇنىمىز.

ئاشكارىلىنىشىچە، خىتاي دائىرىلىرى «قانۇنغا يېنىك دەرىجىدە خىلاپلىق قىلغان» دېگەن باھانە بىلەن تۇتقان بۇ كىشىلەرنى لاگېرلارغا ئەكىرگەندىن كېيىن ئۇلارغا خىتاي تىلى ۋە سىياسىي قانۇن تەربىيەسى بېرىپلا قالماي، ئۇلارنى يەنە تەسىرات سۆزلەتكۈزۈش ۋە ئۆزىنى تەكشۈرتۈش ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ۋە باشقىلارنىڭ قىلمىشلىرىنى پاش قىلىشقا قىستىغان.

لاگېرلار پەيدا بولغان 3 يىللىق مۇساپە ھەققىدە سۆھبەت

يوللانغان ۋاقتى:2020-04-25| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۇيغۇر پائالىيەتچىلەر: «لاگېرلارنىڭ تاقىلىشىغا بولغان ئىشەنچىمىز يەنىمۇ كۈچەيدى»

ئۇيغۇر ئېلىدە 3 مىليون ئەتراپىدا ئۇيغۇر، قازاق قاتارلىق يەرلىك مىللەتلەرنىڭ «قايتا تەربىيە لاگېرلىرى» غا قامىلىپ، ئېغىر جىسمانىي ۋە روھىي قىيىن-قىستاققا ئېلىنىۋاتقانلىقى ئاشكارىلانغاندىن بۇيان چەتئەللەردىكى نۇرغۇن ئۇيغۇرلار ئۆزلىرىنىڭ مۇشۇ لاگېرلارغا قامالغان، غايىب بولغان يېقىنلىرى ئۈچۈن گۇۋاھلىق بېرىپ، ئۆز يېقىنلىرىنىڭ شۇنداقلا پۈتۈن ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كېلىۋاتقان زۇلۇمنىڭ ئاياغلىشىشى ئۈچۈن پائال ھەرىكەت قىلدى ھەمدە نۇرغۇن تىرىشچانلىقلار كۆرسىتىلدى. بىز بۈگۈن ئامېرىكادىكى روشەن ئابباس خانىم ۋە فىرقەت جەۋدەتلەرنى زىيارەت قىلىپ ئۇلارنىڭ بۇ 3 يىللىق مۇساپە ھەققىدىكى كۆز قاراشلىرىنى ئالدۇق.

ئامېرىكادىكى «ئۇيغۇر ھەرىكىتى» تەشكىلاتى رەئىسى روشەن ئابباس خانىم دەسلەپكى مەزگىللەردە ئۇيغۇر ئېلىدە لاگېرلار ئېچىلىپ، ئاز دېگەندە بىر مىليون كىشىنىڭ قامالغانلىقىنى دۇنياغا بىلدۈرۈش خېلى تەس بولدى، دەيدۇ. ئۇ بۇنىڭ ئۈچۈن ئۇيغۇرلارنىڭ ئېغىر بەدەل تۆلىگەنلىكىنى، ئۈرۈمچىدىكى ھەدىسى گۈلشەن ئابباسنىڭ ئۆزىنىڭ پائالىيەتلىرى سەۋەبلىك لاگېرغا تۇتقۇن قىلىنغانلىقىنى ئېيتتى.