2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەتلەر (10)

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-24| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 24– دېكابىر

خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئۇيغۇر ئېلىدا يۈرگۈزۈۋاتقان يۇقىرى بېسىملىق دىنىي چەكلىمە سىياسەتلىرى

2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن ئېغىر كۈلپەتلەرنىڭ يەنە بىرى رايوندا دىنىي-ئېتىقادقا قارىتىلغان چەكلىمىلەرنىڭ ئىلگىرىكى يىللاردىن ھەسسىلەپ كۈچەيتىلىشى ۋە بۇ ھەقتىكى يېڭى بەلگىلىمىلەرنىڭ يولغا قويۇلۇشى بولدى. بۇلارنىڭ ئىچىدە مەسچىتلەرنىڭ سىياسىي تەشۋىقات ئورنىغا ئايلاندۇرۇلۇشى، ئىسلامىي ئىسىملارنىڭ چەكلىنىشى، «قۇرئان كەرىم»، جايناماز ۋە باشقا دىنىي بۇيۇملارنىڭ يىغىۋېلىنىشى شۇنداقلا «ھالال» دېگەن مۇسۇلمانچە يېمەكلىك بەلگىلىرىنىڭ ئېلىپ تاشلىنىشى قاتارلىقلار خەلقئارا تاراتقۇلارنىڭ كۈچلۈك دىققىتىنى قوزغىدى.

ئابدۇۋەلى ئايۇپ : «كامېر بىخەتەر ئىكەن»

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-21| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 21– دېكابىر

سىياسىي مەھبۇس دەپ قامالغانلار ئىچىدە بۇرۇن بىر قېتىم مەھكۇم بولغانلار بىلەن ئاسانراق تىل ئۇقۇشقىلى بولاتتى.

ئۇلار تەشكىلات قۇرۇپ، نامايىش تەشكىللەپ، ئەسەر يېزىپ، تەشۋىقات ۋارىقى چاپلاپ، كىتاب باستۇرۇپ تۇتۇلغانلار بولۇپ ئادەتتە ئۆزىنىڭ كىم ئۈچۈن، نېمە قىلىدىغانلىقىنى بىلەتتى. ئۇلار ئۇيغۇرغا قانداق زۇلۇم قىلىنىۋاتقانلىقى، زۇلۇمنىڭ قاچاندىن باشلانغانلىقى، تەرەققىياتنىڭ قەيەرگە كېتىۋاتقانلىقى، دۇنياغا كىملەرنىڭ، قانداق ھۆكۈمرانلىق قىلىۋاتقانلىقىنى چۈشىنەتتى. 2014-يىلى مايدىن كېيىن كامېرلارنى تولدۇرغان «سىياسىي مەھبۇس» لار بولسا باشقىچە بىر چۈشەنچە دۇنياسىدا ياشايتتى. ئۇلارغا تەرجىمانلىق قىلىش ۋە ياخشىلىق قىلىشتا كۆپ قىينالدىم.

2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەتلەر (9)

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-21| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 21– دېكابىر

ئۇيغۇر دىيارىدىكى مەجبۇرىي سالامەتلىك تەكشۈرۈش، ۋە DNA ئەۋرىشكىسىنى ئارخىپلاشتۇرۇش ھەرىكىتى

2017-يىلى خەلقئارا تاراتقۇلارنىڭ دىققىتى مەركەشلەشكەن ۋە خەلقئارادا ئۇيغۇرلارنىڭ ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكى بىلەن قاتتىق ئەيىبلەشكە ئۇچرىغان ۋەقەلەرنىڭ يەنە بىرى،ئۇيغۇر دىيارىدا 16 مىليوندىن ئارتۇق ئاھالىنىڭ مەجبۇرىي سالامەتلىك تەكشۈرۈشى، ۋە 9 مىليوندىن ئارتۇق ئاھالىنىڭ DNA ئەۋرىشكىسىنىڭ ئارخىپلاشتۇرۇلۇشى بولدى. دىققىتىڭلار مۇخبىرىمىز مېھرىبان تەييارلىغان يۈرۈشلۈك پروگراممىلارنىڭ 9-قىسمىدا بولسۇن.

2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەتلەر (8)

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-21| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 21– دېكابىر

خىتاي ئۆلكىلىرىگە ئەۋەتىلىۋاتقان ئۇيغۇر ئەمگەك كۈچلىرى ۋە ئۇيغۇر دىيارىدىكى يۇقىرى مائاشلىق خىتاي كۆچمەنلەر

2017-يىلى كىرگەندىن بۇيان خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر يېزىلىرىدىكى ياشلارنى ئاتالمىش «ئېشىنچا ئەمگەك كۈچى» سۈپىتىدە خىتاي ئۆلكە-شەھەرلىرىگە يۆتكەشنى يەنىمۇ جىددىيلەشتۈرگەن. ئىش كۈتۈپ تۇرغان ئۇيغۇر ستۇدېنتلارنى سىياسىي جەھەتتىن «قايتا تەربىيىلەش» نامىدا خىتاي ئۆلكىلىرىگە ئەۋەتكەن. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا مىڭلىغان خىتاي كۆچمەنلىرىنى يۇقىرى مائاش، ئالاھىدە تەمىنات بىلەن ئۇيغۇر دىيارىدىكى ھۆكۈمەت ئورگانلىرى ۋە شىركەتلەرگە ئورۇنلاشتۇرغان. تۆۋەندە دىققىتىڭلار مۇخبىرىمىز مېھرىبان تەييارلىغان «2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەتلەر» ناملىق يۈرۈشلۈك پروگراممىنىڭ 8-قىسمىدا بولسۇن.

2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەتلەر (7)

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-15| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 15– دېكابىر

ئۇيغۇر مائارىپى دۇچ كەلگەن ئېغىر قىسمەتلەر 

2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن ئېغىر كۈلپەتلەرنىڭ بىرى – ئۇيغۇر تىلىنىڭ باشلانغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپلەردە چەكلىنىشى بولدى. بۇ ئەھۋال خەلقئارا تاراتقۇلاردا كۈچلۈك ئىنكاس پەيدا قىلدى شۇنداقلا خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئۇيغۇر مىللىي مائارىپىنى پۈتۈنلەي يوقىتىشقا يۈزلەنگەنلىكى ھەققىدىكى خەۋەرلەر ئارقا-ئارقىدىن بېسىلدى.

ئابدۇۋەلى ئايۇپ : ياش دېمىدى، دېمەس مويسىپىت

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-13| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 13– دېكابىر

2014-يىلى ماينىڭ ئاخىرقى كۈنلىرىدىن باشلاپ كامېرلارنى ئۇيغۇر مەھبۇسلار قاپلاپ كەتتى. دەسلەپ كىرگەنلەر ئىچىدە ياشلار كۆپ ئىدى.

ۋاقىت ئۆتكەنچە ئوتتۇرا ياش، ياشانغان ھەتتا ئاق ساقال كىشىلەرمۇ كامېرلارغا سولىنىشقا باشلىدى. قاماقتا كۈنى ئەڭ تەس بولىدىغىنى ئاشۇ مويسىپىتلار ئىدى. ئەتىدىن كەچكىچە قېتىپ دىققەتتە ئولتۇرۇش، تىل-ھاقارەت ۋە تاياقلار بىلەن بولىدىغان مەھبۇسلۇق مەشىقى، سانى چەكلەنگەن چوڭ كىچىك ھاجەت، ئانچە مۇنچە بىكارلىق «گۆش» چىقىپ قالىدىغان «ئازاب شورپىسى» ۋە كېچىلەپ نۆۋەتتە تۇرۇشلارغا جان توشىمايتتى. بولۇپمۇ ياشتا چوڭ، ھەرىكەتلىرى ئەپسىز، كۆزلىرى نۇرسىزلىنىپ، خاتىرىسى ئاجىزلىغان كىشىلەرگە ئاسان ئەمەس ئىدى.

2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەتلەر (5)

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-09| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 9– دېكابىر

خەلقئارا تاراتقۇلاردا 2017-يىلى چېن چۈەنگو مەزگىلىدە ئۇيغۇر دىيارىدا ھەر خىل چەكلىمە-تەقىپ سىياسىي ھەرىكەتلەر ئەۋج ئېلىپ، دوقمۇش-دوقمۇشتا ساقچى تۇرلىرى كۆپەيگەن، ئۇيغۇر كادىر ۋە ئامما تۈركۈم تۈركۈملەپ تەربىيىلەش مەركەزلىرىگە سولانغان، ئۇيغۇر دىيارىنىڭ «ساقچى دۆلىتى» ۋە «ئۈستى ئوچۇق تۈرمە» گە ئايلاندۇرغانلىقى ئىلگىرى سۈرۈلدى. تۆۋەندە 2017-يىلى ئۇيغۇر دىيارىدا كەڭ كۆلەمدە ئېلىپ بېرىلغان ئىككى يۈزلىمىچى كادىرلارغا زەربە بېرىش دولقۇنىدا، ئۇيغۇر سەرخىللىرىنىڭ مەجبۇرى ئىپادە بىلدۈرۈشكە زورلىنىشى، جازالانغان ھۆكۈمەت كادىرلىرى، دىنىي ئىسىم ۋە بۇيۇملارنى چەكلەش شامىلى ۋە ھەسسىلەپ كۆپەيتىلگەن ساقچىلار ر توغرۇلۇق رادىيومىز ئىگىلىگەن مەلۇماتلارنى ئەسلىتىپ ئۆتىمىز.

2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەتلەر (4)

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-07| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 7– دېكابىر

مىسىر قاتارلىق دۆلەتلەردە ئوقۇۋاتقان ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلار ۋە تۇغقانلىرىنىڭ تۇتقۇن قىلىنىشى 

2017-يىلى يۈز بەرگەن ئۇيغۇرلارغا مۇناسىۋەتلىك مۇھىم ۋەقەلەر قاتارىدا مىسىر ۋە باشقا بىر قىسىم ئەللەردە ئوقۇۋاتقان ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆز يۇرتلىرىغا قايتىشقا مەجبۇرلىشى ھەم ئۇلارنىڭ ئۇچرىغان ئەھۋاللارمۇ ئورۇن ئالدى.

2017-يىلى 7-ئاينىڭ بېشىغا كەلگەندە مىسىردىكى ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ مىسىر دائىرىلىرى تەرىپىدىن تۇتقۇن قىلىنىش ۋەقەسى يۈز بېرىپ خەلقئارادا غۇلغۇلا قوزغىدى.

2017-يىلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈلپەتلەر (3)

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-05| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 5– دېكابىر

خەلقئارا تاراتقۇلاردا چېن چۈەنگو ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىغا كەلگەندىن بۇيان يولغا قويغان بىر قاتار باستۇرۇش سىياسەتلىرىنىڭ ئۇيغۇر دىيارىنى بىر «ساقچى دۆلىتى» ۋە «ئۈستى ئوچۇق تۈرمە» گە ئايلاندۇرغانلىقى ئىلگىرى سۈرۈلمەكتە. بولۇپمۇ بۇ يىل ئەتىيازدا باشلانغان خىتاي كومپارتىيىسىگە ساداقىتىنى ئىپادىلەش، كۈرەش يىغىنلىرىدا ئۆزىنى تەكشۈرۈش ھەرىكەتلىرى شۇنداقلا ئاتالمىش «دىنىي ئەسەبىيلىك»، «ئىككى يۈزلىمىچىلىك» ياكى چەتئەللەردە ئوقۇۋاتقان بالىلىرى ۋە ئۇرۇق-تۇغقانلىرى سەۋەبلىك «تەربىيەلەش مەركەزلىرى» گە سولانغان ئۇيغۇرلار مەسىلىسى نۆۋەتتە خەلقئارا تاراتقۇلاردا مۇھىم سۆز تېمىسىغا ئايلاندى. تۆۋەندە 2017-يىلى 3-4 ئاي مەزگىللىرىدە ئۇيغۇر دىيارىدا يۈز بەرگەن ۋەقەلەر ھەققىدە رادىيومىز ئىگىلىگەن مەلۇماتلارنى ئەسلىتىپ ئۆتىمىز. 

مايكىل كلارك: «خىتاينىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى ‹ئىس-تۈتەكسىز ئۇرۇشى› داۋام قىلماقتا!»

يوللانغان ۋاقتى:2017-12-01| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

ر ف ئا خەۋىرى
2017 – يىلى 1– دېكابىر

خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئۇيغۇرلار دىيارىدىكى قاتتىق سىياسىي كونتروللۇقنى مۇتلەق كاپالەتكە ئىگە قىلىشقا ئۇرۇنۇشلىرى ئالاقىدار مۇتەخەسسىسلەرنىڭ دىققىتىنى قوزغاپ كەلمەكتە. يېقىندا ئاۋسترالىيەدىكى خىتاي مەسىلىلىرى مۇتەخەسسىسى پروفېسسور مايكىل كلارك بۇ ھەقتە مەخسۇس مۇلاھىزە يۈرگۈزۈپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلار دىيارىدا نۆۋەتتە «ئىس-تۈتەكسىز ئۇرۇش» قوزغاۋاتقانلىقىنى ھەمدە بۇنىڭغا يوشۇرۇنغان تۈرلۈك مۇددىئالارنى تەھلىل قىلدى.

خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ تاشقى ئىشلار ساھەسىدە، بولۇپمۇ دۇنيا جامائىتىگە ياخشى تونۇشلۇق بولغان جەنۇبىي خىتاي دېڭىزىدىكى زېمىن دەۋاسى ۋە خىتاي-ھىندىستان چېگراسىدىكى دوكلام توقۇنۇشىدا ئىزچىل داۋام قىلىۋاتقان بىر يۈزلىنىش مەۋجۇت: ئۇ بولسىمۇ خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ جامائەت پىكرى، پسىخىك ئۇرۇش ۋە قورال ئىشلىتىش بىر گەۋدىلەشكەن «ئۈچ خىل ئۇرۇش» شەكلىنىڭ بارغانسېرى مۇنتىزىم تۈس ئېلىشىدۇر. يېقىندا بۇ خىل «جەڭ شەكلى» نىڭ خىتاي ھۆكۈمىتى ئۆز بىخەتەرلىكى ئۈچۈن تەھدىت، دەپ قاراۋاتقان ئۇيغۇرلار دىيارىدا كېڭىيىۋاتقانلىقى دىققەت قوزغىدى.