دوكتور يازېجى: ئۇيغۇرلارغا كىملىكلىرىنى ئۇنتۇش ئۈچۈن بېسىم قىلىنىۋاتىدۇ

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-17| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئالبانىيەلىك تەتقىقاتچى دوكتور ئولىسى يازېجى ئەپەندى ئىستانبۇلدا ئېچىلغان ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنىدا خىتاينىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى جازا لاگېرلىرىنى زىيارەت قىلغاندىن كېيىنكى كۆز قاراشلىرىنى ئىپادىلەپ، «خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى قاماپ، قورقۇتۇپ كىملىكلىرىنى ئۇنتۇشقا ۋە كۈچلىنىپ ئوتتۇرىغا چىقىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن ئۇلارنى بېسىم ئاستىغا ئېلىشقا ئۇرۇنۇۋاتقانلىقىنى كۆردۈم»، دېدى.

ئۇيغۇر ئاكادېمىيەسىنىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى بىلەن، 6-سېنتەبىر كۈنى ئىستانبۇل توپكاپىدىكى فاتىھ سۇلتان مەھمەت ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ يىغىن زالىدا، «شەرقىي تۈركىستاندىكى ئاتالمىش تەربىيەلەش مەركەزلىرىنىڭ ماھىيىتى» دېگەن تېمىدا ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنى ئۆتكۈزۈلدى. يىغىندا، خىتاينىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى جازا لاگېرلىرىنى زىيارەت قىلىپ كەلگەن ئالبانىيەلىك تەتقىقاتچى دوكتور ئولىسى يازېجى، خىتاينىڭ جازا لاگېرلىرىنى زىيارەت قىلغاندا كۆرگەن ۋە ھېس قىلغان چۈشەنچىلىرىنى ئوتتۇرىغا قويدى ۋە خىتاينىڭ زۇلۇمىغا شاھىتلىق قىلىپ سۆز قىلدى.

خىتاي ئۇيغۇر مەسىلىسىنى ھەقىقەتەن دۇنيانىڭ نەزىرىدىن ساقىت قىلالامدۇ؟

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-10| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۇيغۇر مەسىلىسى خەلقئارا سەھنىلەردە قىزغىن مۇنازىرە تېمىسىغا ئايلىنىۋاتقان پەيتتە، خىتاي ھۆكۈمىتى بۇ مەسىلىسىنى تاشقى دۇنياغا ئىزچىل پەردازلاپ كۆرسىتىش ئۇرۇنۇشىدا بولۇۋاتقانلىقى مەلۇم بولۇۋاتقان ئىدى. يېقىندىن بۇيان چەتئەلدىكى داڭلىق ئاخبارات ۋاسىتىلىرىنىڭ بۇ ھەقتە ئېلىپ بارغان ئىز قوغلاپ تەكشۈرۈشلىرى نەتىجىسىدە رايون ۋەزىيىتىنىڭ خىتاي دائىرىلىرى تەرىپىدىن بۇرمىلىنىۋاتقانلىقى يەنە بىر قېتىم مۇئەييەنلەشتۈرۈلدى. 7-سېنتەبىر ئەلجەزىرە تورىدا ئېلان قىلىنغان «خىتاي دۇنيانىڭ ئۇنتۇپ كېتىشىنى خالايدىغان ھېكايىلەر» سەرلەۋھىلىك ۋىدىيولۇق خەۋەر دەل بۇنىڭ ئىپادىسىدۇر.

سىمون ئادامس: «مېنى قىزىقتۇرغىنى شۇ پولات سىملار ۋە ئېگىز تاملارنىڭ كەينىدە نېمە ئىشلارنىڭ يۈز بېرىۋاتقانلىقىدۇر»

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-10| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

يېقىندىن بۇيان مۇھاجىرەتتىكى ھەرقايسى كىشىلىك ھوقۇق ئورگانلىرى ۋە پائالىيەتچىلىرىنىڭ ئۇيغۇر مەسىلىسىنى دۇنياغا ئاڭلىتىش يولىدا ئىزچىل تىرىشچانلىق كۆرسىتىشى نەتىجىسىدە غەربتە بۇ مەسىلىگە كۆڭۈل بۆلىدىغان ئورگانلار ۋە كىشىلەرنىڭ سانى بارغانسېرى كۆپىيىشكە يۈزلەنمەكتە.

يېقىندا ئامېرىكانىڭ نيۇ-يورك شەھىرىگە جايلاشقان «كىشىلىك ھوقۇقنى قوغداش مەسئۇلىيىتى دۇنياۋى مەركىزى» ئۇيغۇرلار نۆۋەتتە ئۇچراۋاتقان ئېغىر زىيانكەشلىكلەر ھەققىدە بىر دوكلات ئېلان قىلغان بولۇپ، دوكلاتتا ئۇيغۇرلارنىڭ ئومومىييۈزلۈك ئەھۋالى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلغان.

ساياھەت سەنئىتى: خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى كۈرىشى ھەققىدە سۆھبەت (2)

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئاۋسترالىيەدىكى «خوشكا خەۋەرلىرى» رادىيوسىنىڭ دوكتۇر دەررېن بايلېر بىلەن ئۆتكۈزگەن سۆھبىتىدە گەپ تەبىئىي رەۋىشتە خەلقئارا ئاخباراتلاردىكى باش تېمىلاردىن بولۇۋاتقان لاگېرلار مەسىلىسى ھەققىدە بولدى. رىياسەتچى بۇ خىل قەبىھ ۋاسىتىنى قوللىنىش ئارقىلىق بىر مىللەتنى ئۆزگەرتىشتەك ئۇرۇنۇش ھەققىدە سۆز بولغاندا بۇنىڭدىكى ئەسلىي مۇددىئانىڭ نېمە بولۇشى مۇمكىنلىكىنى سورىدى.

دەررېن بايلېر ئۇيغۇرلار دىيارىدىكى تور ساھەسىنىڭ 2010-يىلى بىر قېتىم قاتتىق تەرتىپكە سېلىنىپ قايتا ئېچىۋېتىلىشىدىن كېيىن، ئۇيغۇرلار ئارىسىدا تورغا چىققۇچىلارنىڭ سانى بارغانسېرى ئېشىپ بارغانلىقىنى، ئەنە شۇ ۋاقىتلاردىن باشلاپ ئۇيغۇرلارنىڭ تاشقى دۇنيانى كۆزىتىشى ۋە ئالاقە باغلىشى تېخىمۇ يۈكسەلگەنلىكىنى سۆزلەپ كېلىپ مۇنداق دېدى:

ساياھەت سەنئىتى: خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى كۈرىشى ھەققىدە سۆھبەت (1)

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ياۋروپا ۋە باشقا جايلاردا «ئىسلام ۋەھىمىسى» نىڭ سايىلىرى كۆزگە چېلىقىۋاتقان، ئامېرىكانىڭ جەنۇبىي قىسمىدا قانۇنسىز ھالدا ئامېرىكا چېگراسىدىن ئۆتۈشكە ئۇرۇنۇۋاتقان مېكسىكالىقلارنىڭ تۇتقۇن قىلىنىشى ئاخبارات سەھىپىلىرىدىن يەر ئېلىۋاتقاندا ئۇيغۇر دىيارىدىكى «ئىسلام ئەسەبىيلىكىگە قارشى تۇرۇش» نامىدا داۋام قىلىۋاتقان سىياسىي ھەرىكەتلەرنىڭ دۇنياۋى ئېقىمدىكى بۇ ھادىسىلەر بىلەن قانداق باغلىنىشى بارلىقى غەرب دۇنياسىدىكى بىر قىسىم كىشىلەرنى قىزىقتۇرىۋاتلىقى مەلۇم. ئەنە شۇ ئەھۋالنى كۆزدە تۇتۇپ ئاۋسترالىيەدىكى داڭلىق ئاخبارات ۋاسىتىلىرىنىڭ بىرى بولغان «خۇشكا خەۋەرلىرى» دوكتور دەررىن بايلېر بىلەن بىر يېرىم سائەتلىك رادىئو سۆھبىتى ئۆتكۈزدى.

خىتاينىڭ ئۇيغۇر كىملىكىنى قايتا قۇرۇشىدىكى لاگېر «مەكتەپ» لىرى

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ مىليونلارچە ئۇيغۇرنى لاگېرلارغا قامىۋېلىشى ھەمدە ئۇلارنى ئىنسانىيلىقتىن تولىمۇ يىراق شەكىلدە قىيناق ۋە كونتروللۇققا ئېلىشى يېقىنقى مەزگىللەردە ئىزچىل ئاخبارات ۋاسىتىلىرى ۋە خەلقئارالىق مۇھاكىمە سورۇنلىرىدىكى مۇھىم تېمىلاردىن بىرى بولۇپ كەلدى. تاشقى دۇنيانىڭ تۈرلۈك بېسىملىرىغا جاۋاب تەرىقىسىدە خىتاي ھۆكۈمىتى يېقىندا لاگېرلارنى ئاقلاش مەزمۇنىدىكى «ئاق تاشلىق كىتاب» نى ئېلان قىلغاندىن كېيىن، ھەر ساھەنىڭ كۈچلۈك تەنقىدى ۋە مەسخىرىسىگە دۇچ كەلدى. خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ قىلمىشىنى بەزىلەر «ئاق تاشلىق كىتاب› قا يوشۇرۇنغان ‹ئاق تاشلىق يالغانلار›» دەپ ئاتىغان بولسا، يەنە بەزىلەر بۇنىڭ كونىراپ كەتكەن ئالدامچىلىق ئۇسۇلى ئىكەنلىكىنى كۆرسەتتى. ئەنگلىيەدىكى
«كودا ھېكايىلىرى» ئاخبارات مەركىزىنىڭ خادىملىرىدىن زوبېل كوكرېل خانىم بولسا بۇنى «مەدەنىيەت قىرغىنچىلىقىنى ئاقلاش ئۇرۇنۇشى» دەپ قارايدۇ.

يەھۇدىيلار ۋە ئۇيغۇرلار: تەقدىرداش قوۋمنىڭ تەكرارلىنىۋاتقان قىسمەتلىرى (2)

يوللانغان ۋاقتى:2019-08-21| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۇيغۇر دىيارىدىكى لاگېرلار مەسىلىسى دۇنيانىڭ دىققىتىدە بولۇپ كېلىۋاتقاندا ئۇنىڭ ئەينى ۋاقىتتىكى «يەھۇدىيلار قىرغىنچىلىقى» باشلىنىشنىڭ ئالدىدىكى بەزى روشەن ئالاھىدىلىكلەرگە ئىگە بولۇۋاتقانلىقى بىر قىسىم كىشىلەرنى ئويلاندۇرۇپ كېلىۋاتقانلىقى مەلۇم. مىننېسوتا شتاتىدىكى مېشىل خاملىن قانۇن ئىنستىتۇتىنىڭ پروفېسسورى ئېللېن كېننېدىي ئەنە شۇ خىل مۇتەخەسسىسلەرنىڭ بىرى. ئۇ بۇ جەھەتتە دىققەت قىلغان بىر نۇقتا ھۆكۈمران ئورۇندىكى دىكتاتور ھاكىمىيەت زور كۈچ بىلەن تەشۋىق قىلىدىغان «ئېسىللىق» نەزەرىيەسىدۇر.

سۆھبىتىمىز جەريانىدا بىز ئەينى ۋاقىتتا ناتسىستلار گېرمانىيەسى «ئارىيانلار ئالىي ئىرق» دېگەن نەزەرىيەنى تەشۋىق قىلغانلىقىنى، نۆۋەتتە بولسا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ توختىماستىن ئۇيغۇرلارنىڭ قانداق قالاق ۋە روھىي جەھەتتىن «كېسەللىككە گىرىپتار بولغان» بىر خەلق ئىكەنلىكىنى، شۇڭا ئۇلارنىڭ ئاتالمىش «ئىلغار مەدەنىيەتكە ئىگە خىتاي مىللىتىنىڭ تىلى ۋە باشقا مەدەنىيەت شەكىللىرىنى ئۆگىنىشى لازىم» دەپ قارىلىۋاتقانلىقىنى ئېيتقىنىمىزدا ئۇ بۇنىڭ تولىمۇ قورقۇنچلۇق بىر ھادىسىنىڭ باشلىنىشى ئىكەنلىكىنى تەكىتلىدى: 

يەھۇدىيلار ۋە ئۇيغۇرلار: تەقدىرداش ئىككى قوۋمنىڭ تەكرارلىنىۋاتقان قىسمەتلىرى (1)

يوللانغان ۋاقتى:2019-08-21| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئىنسانىيەت تارىخىدىكى ئەڭ ئېچىنىشلىق پاجىئەلەرنىڭ بىرى 1930-يىللاردىن باشلاپ مىليونلىغان يەھۇدىيلارنىڭ يەكلىنىشكە ئۇچرىشى ھەمدە بۇ خىل يەكلەشنىڭ ئاخىرقى ھېسابتا ئۇلارنى ياۋروپادىكى جازا لاگېرلىرىغا قاماپ مىليونلاپ قىرىپ تاشلاش ۋەقەسى ھېسابلىنىدۇ. تارىختا «يەھۇدىيلار قىرغىنچىلىقى» دەپ ئاتالغان بۇ ۋەقەنىڭ باشلىنىشىدا ناتسىستلار گېرمانىيەسى دەسلەپ شۇ زاماندىكى ئەڭ ئىلغار شەيئى ھېسابلىنىدىغان كومپيۇتېر تېخنىكىسى ئارقىلىق يەھۇدىيلارنىڭ نوپۇس ئېستېتىكىسىنى تۇرغۇزۇپ چىققان ھەمدە زور كۆلەملىك ئېتنىك قىرغىنچىلىققا تەييارلىق قىلغان بولسا، كېيىنچە ئوخشاش بولمىغان جايلاردىكى لاگېرلاردا ھەر كۈنى يۈزلەپ مىڭلاپ يەھۇدىيلار زەھەرلىك گاز ئارقىلىق ئۆلتۈرۈلگەن. ئۇيغۇرلار دىيارىدىكى لاگېرلار مەسىلىسى ھەمدە مىليونلارچە كىشىنىڭ تۇتقۇن قىلىنىشى ئوتتۇرىغا چىققاندىن كېيىن ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى ئاخىرلاشقاندا بۇ خىل قىرغىنچىلىقنىڭ قايتا يۈز بەرمەيدىغانلىقىنى تەكىتلەش مەقسىتىدە «ئەمدى قايتىلانمايدۇ!» جاكارلانغان دۇنياۋى شوئارنىڭ ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن بولماي قېلىۋاتقانلىقى مۇلاھىزە تېمىلىرىدىن بولۇشقا باشلىدى.

تىمۇسىي گرۇسنىڭ يېڭى ماقالىسى: «خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر مىللىي كىملىكىنى روھىي كېسەللىك دەپ ئاتىشى»

يوللانغان ۋاقتى:2019-08-14| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر ئېلىدە يولغا قويغان لاگېرلىرى ھەققىدە نۇرغۇن تەشۋىقات فىلىملىرىنى تارقىتىپ، «مېڭىسى زەھەرلەنگەن» كىشىلەرنىڭ ئۆزلۈكىدىن بۇ يەرلەرگە تىزىملىتىپ، ناھايىتى ياخشى مۇھىتلاردا «ئۆگىنىش» قىلىۋاتقانلىقىنى تەشۋىق قىلدى. بىراق، خىتاي ھۆكۈمىتى تارقىتىۋاتقان بۇ تەشۋىقات فىلىملىرىدىكى كىشىنى بىئارام قىلىدىغان ئىنچىكە تەپسىلاتلار ئۇيغۇرلار ۋەزىيىتىنى كۆزىتىپ كېلىۋاتقان مۇتەخەسسىسلەرنىڭ كۆزىدىن قېچىپ قۇتۇلالمىغان ئىدى.

ئېللېن كېننېدىي: «يۇقىرى تېخنىكىلىق قىرغىنچىلىق يەھۇدىيلاردىن ئۇيغۇرلارغا ئۆتمەكتە!»

يوللانغان ۋاقتى:2019-08-14| سەھىپە: ماقالە & ئوبزورلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۇيغۇر دىيارىدىكى زور كۆلەملىك تۇتقۇن ۋە لاگېرلار مەسىلىسى خەلقئارانىڭ دىققىتىدە بولۇۋاتقاندا ئۇيغۇرلار دۇچ كېلىۋاتقان پاجىئەلەرنىڭ كېيىنكى قەدەمدە قانداق ئاقىۋەتلەرگە ئېلىپ بېرىشى، شۇنىڭدەك ئۇنىڭ ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدىكى يەھۇدىيلار باشتىن كەچۈرگەن قىرغىنچىلىققا ئوخشايدىغانلىقى ھەققىدە پىكىرلەر ئوتتۇرىغا چىقىۋاتقانلىقى مەلۇم. مىشېل خاملىن قانۇن ئىنستىتۇتىنىڭ قانۇن پەنلىرى پروفېسسورى ئېللېن كېننېدىينىڭ بۇ ھەقتىكى ماقالىسى ئەنە شۇ خىل پىكىرلەرنىڭ بىرىدۇر.