مال دوختۇرى قۇربان راخماننىڭ لاگېردا قىيىن-قىستاقتىن ئۆلگەنلىكى ئىلگىرى سۈرۈلمەكتە

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

كۇچالىق مۇھاجىرلاردىن بىرى ئۆتكەن ھەپتە رادىيومىزغا ئۇچۇر يوللاپ، كۇچا ئىشخىلا يېزىلىق مال دوختۇرخانىسىنىڭ خادىمى قۇربان راخماننىڭ مۇشۇ ئاينىڭ بېشىدا لاگېردا ئۆلگەنلىكىنى مەلۇم قىلدى. ئىگىلىنىشىچە، دائىرىلەر قۇربان راخماننىڭ جەسىتىنى ئائىلىسىگە قايتۇرغاندا ئۇنىڭ خىروئېندىن زەھەرلەنگەنلىكىنى ئېيتقان. ئائىلە ئەزالىرى بۇ ئىزاھاتقا ھەيران بولۇپ، ئۆلۈم سەۋەبىنى ئېنىقراق بىلمەكچى بولغىنىدا ساقچىلار تەھدىت سېلىش ئارقىلىق ئۇلارنىڭ ئېغىزىنى تۇۋاقلىغان. مۇخبىرىمىزنىڭ تېلېفونىنى قوبۇل قىلغان ساقچى خادىمى ئىشخالا مال دوختۇرخانىسىدىن ئىككى كىشىنىڭ لاگېرغا ئەكېتىلگەنلىكى، بۇنىڭ بىرىنىڭ قۇربان راخمان ئىكەنلىكىنى دەلىللىدى. ئەمما ئۇ قۇربان راخماننىڭ ئۆلۈم ئۇچۇرى ھەققىدە مەلۇمات بېرەلمىدى.

دۇنيا بانكىسى ئۇيغۇر رايونىدىكى «كەسپىي تەربىيەلەش پروگراممىسى» غا قەرز بەرگەنلىكىنى ئاقلىدى

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

دۇنيا بانكىسى 27‏-ئاۋغۇست كۈنى رادىيومىزغا بايانات بېرىپ، ئۆزلىرىنىڭ 2015‏-يىلى ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى 5 ئالىي مەكتەپنىڭ «كەسپىي تەربىيەلەش پروگراممىسى» غا 50 مىليون دوللار قەرز پۇل بەرگەنلىكىنى ئاقلىدى. دۇنيا بانكىسىنىڭ مەزكۇر پروگراممىغا قەرز پۇل بەرگەنلىكى بۇ يىل 5‏-ئايلاردا ئاشكارىلىنىپ، كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىلىرىنىڭ، ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسى ئەزالىرىنىڭ دىققىتىنى قوزغىغان. ئامېرىكا ئاۋام ۋە كېڭەش پالاتاسىنىڭ ئىككى نەپەر ئەزاسى 13‏-ئاۋغۇست كۈنى دۇنيا بانكىسىنىڭ رەھبىرى دەيۋىد مالپاسقا مەكتۇپ يېزىپ، دۇنيا بانكىسىنىڭ رايوندىكى لاگېرلار بىلەن كەسپىي مەكتەپلەرنىڭ پەرقىنى تەكشۈرگەن-تەكشۈرمىگەنلىكىنى سورىغانىدى. 

خىتاينىڭ لاگېرلاردا ئوينىغان «ياسالما ئويۇنلىرى» ئالبانىيەلىك مۇستەقىل تەتقىقاتچىنى ئىشەندۈرەلمىدى

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاي ھۆكۈمىتى 16-ئاۋغۇست كۈنى ئافغانىستان، ئالبانىيە، باڭلادېش، ھىندىستان، قازاقىستان، قىرغىزىستان، پاكىستان، سەئۇدى ئەرەبىستان، قاتار، تۈركىيە، ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكى، رۇسىيە، كورېيە، ياپونىيە، شىۋېتسىيە قاتارلىق 15 دۆلەتتىن كەلگەن مۇخبىرلار ۋەكىللىرىنى ئۇيغۇر دىيارىنىڭ ئۈرۈمچى، ئاقسۇ، قەشقەر قاتارلىق جايلىرىدا زىيارەتكە ئورۇنلاشتۇرغان.

شان روبېرتس: بىر مىللەتنىڭ يەر-زېمىن ۋە مال-مۈلكىنى تالان-تاراج قىلىش شۇ مىللەتكە ئېتنىك تازىلاش ئېلىپ بېرىشنىڭ بىر قىسمى

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

يېقىندا، «شىنجاڭ روزى ھاجى سودا چەكلىك شىركىتى»، «كورلا چىلانباغ ئۆي مۈلۈكچىلىك شىركىتى» قاتارلىقلارنىڭ لىدېرلىرى روزىھاجى ھەمدۇل ۋە مەمەت ھەمدۇل ئاكا-ئۇكىلارنىڭمۇ تۇتقۇن قىلىنىپ، ئاكىسى روزىھاجىنىڭ 25 يىل كېسىلگەنلىكى ۋە بۇ ئائىلىنىڭ زور مىقداردا مال-بىساتىنىڭ توڭلىتىلغانلىقى مەلۇم بولغانىدى. خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر ئېلىدە لاگېرلارنى قۇرۇپ ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇشنى كۈچەيتكەن بىر مەزگىلدە، ئۇيغۇر پۇلدارلىرى ۋە روناق تاپقان ئىگىلىك تىكلىگۈچىلەرنىڭمۇ ئاساسلىق تۇتقۇن نىشانى بولۇۋاتقانلىقى ئۇيغۇرلار ۋەزىيىتىنى تەتقىق قىلغۇچى مۇتەخەسسىسلەرنىڭ دىققىتىنى تارتقان مەسىلىگە ئايلانماقتا.

لاگېر شاھىتى گۈلزىرە ئاۋۇلقان قىزى تۇغقانلىرىنىڭ سوتلانغانلىقىنى بىلدۈردى

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

قازاقىستاندا مەڭگۈلۈك تۇرۇش رۇخسىتى، يەنى يېشىل كارتىسى بار گۈلزىرە ئاۋۇلقان قىزى 2017-يىلى 7-ئاينىڭ 19-كۈنىدىن 2018-يىل 10-ئاينىڭ 17-كۈنىگىچە خىتاينىڭ غۇلجىدىكى لاگېرىدا 15 ئاي ياتقان، كېيىن غۇلجىدىكى مەلۇم لاگېر ئىچىگە قۇرۇلغان پەلەي زاۋۇتىدا مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىنغان ۋاقىتنى قوشقاندا لاگېردا 2 يىلدىن ئارتۇق تۇتۇپ تۇرۇلغان.

گۈلزىرە ئاۋۇلقان قىزى 2018-يىلى يىل ئاخىرى خىتاي لاگېرىدىن قويۇپ بېرىلىپ، قازاقىستانغا قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئىجتىمائىي تور بېكەتلىرى ۋە ئەركىن ئاسىيا رادىيوسى قاتارلىق تاراتقۇلارغا لاگېرلارنىڭ ئىچكى ئەھۋالىنى ئاشكارىلىغانىدى. ئۇ يەنە غۇلجىدىن ئايرىلىشتىن ئىلگىرى خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئۆزىنى ئاگاھلاندۇرۇپ، ئەگەر لاگېردا كۆرگەنلىرىنى ئاشكارىلىسا ئاقىۋىتىگە ئۆزى ئىگە بولىدىغانلىقى ھەققىدە ۋەدىنامە يازدۇرۇپ ئاندىن قويۇپ بەرگەنلىكىنىمۇ بىلدۈرگەن. گۈلزىرە ئاۋۇلقان قىزى بۇ يىل 7-ئاينىڭ 16-كۈنى رادىيومىز زىيارىتىنى قوبۇل قىلغىنىدا، خىتاي ساقچىلىرىنىڭ ئۇنىڭ غۇلجىدىكى ئۇرۇق-تۇغقانلىرى ئارقىلىق داۋاملىق تېلېفون قىلدۇرۇپ، لاگېرلار ھەققىدىكى ئۇچۇرلارنى يەنە ئاشكارىلىسا يۇرتىدىكى تۇغقانلىرىنى سولايدىغانلىقى ھەققىدە تەھدىت سالغانلىقىنىمۇ بىلدۈرگەنىدى.

نۇرىمان خانىم: «زۇلۇمنىڭ قاتتىقلىقىدىن قىسمەتلىرىمىز باشقىلارغا رىۋايەتتەك ئاڭلىنىدىكەن»

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

يېقىندا «دوھا مۇھاكىمە مۇنبىرى» ئىشلىگەن «ئۇيغۇر مۇساپىرلار: مەن ئائىلەمنى قايتا كۆرەلەمدىم؟» تېمىسىدىكى ۋىدىيولۇق زىيارەت فىلىمىدا ئائىلىسىنىڭ ئىز-دېرىكىنى قىلىپ تاراتقۇلاردا مەخسۇس گۇۋاھلىق بېرىۋاتقان بىرقانچە ئۇيغۇرنىڭ پائالىيەتلىرىنى تونۇشتۇرۇلغان.

مەزكۇر فىلىمدا ئامېركادىكى نۇرىمان ئابدۇرېشىت خانىم ۋەتەندىكى ئاتا-ئانىسى ۋە قېرىنداشلىرىنىڭ ئەھۋالىدىن خەۋەرسىز ئىكەنلىكىنى، فىرقەت جەۋدەتنىڭ ئاپىسى ۋە باشقا ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ لاگېرلارغا قامالغانلىقى ۋە خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئۇنىڭ ئامېركادا ئېلىپ بېرىۋاتقان لاگېر مەسىلىسىنى ئاڭلىتىش پائالىيەتلىرىنى توختىتىش ئۈچۈن تۇتقۇندىكى ئانىسى ۋە تۇغقانلىرى ئارقىلىق بېسىم يۈرگۈزۈپ كەلگەنلىكى بايان قىلىنغان.

خىتاي «شىنجاڭدىكى كەسپىي ماھارەت تەلىم-تەربىيە خىزمىتى» ناملىق ئاق تاشلىق كىتاب ئېلان قىلىپ، لاگېرلارنى ئاقلىدى

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: جازا لاگېرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاي دۆلەت ئىشلىرى كابىنېتىنىڭ ئاخبارات ئىشخانىسى 8-ئاينىڭ 16-كۈنى «شىنجاڭدىكى كەسپىي ماھارەت تەلىم-تەربىيە خىزمىتى» ناملىق بىر پارچە ئاق تاشلىق كىتاب ئېلان قىلىپ، غەرب دېموكراتىك ئەللىرىدە قاتتىق تەنقىدلەشكە ئۇچراۋاتقان لاگېر تۈزۈمىنى يەنە بىر قېتىم ئاقلىدى.

خىتاي دائىرىلىرى 49 بەتلىك بۇ دوكلات ئارقىلىق ئۇيغۇر ئېلىدە قۇرۇلغان بۇ ئاتالمىش «كەسپىي ماھارەت بىلەن تەلىم-تەربىيە خىزمىتى»، يەنى «قايتا تەربىيە لاگېرلىرى» ياكى «يىغىۋېلىش لاگېرلىرى» قۇرۇشنىڭ نەزەرىيەۋى ۋە قانۇنىي ئاساسقا ئىگە ئىكەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرگەن.

سابىق مەھبۇس مەمەتتۇرسۇن ئوسمان: «كامېردىشىم تۇرسۇنتوختى سوجاڭ پاسپورت بېجىرىشتە كەڭ قوللۇق قىلغاچقا تۇتۇلغان»

يوللانغان ۋاقتى:2019-09-03| سەھىپە: خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەر

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

سابىق مەھبۇس مەمەتتۇرسۇن ئوسماننىڭ ئاشكارىلىشىچە، ئۇ قاماقتىكى مەزگىلىدە قاراقاشنىڭ ياۋا يېزىلىق ساقچىخانىسىنىڭ باشلىقى تۇرسۇنتوختى بىلەنمۇ بىر كامېردا ياتقان. تۇرسۇنتوختى ۋەزىپىدىكى مەزگىلىدە پاسپورت رەسمىيەتلىرىنى بېجىرىشتە كەڭ قوللۇق قىلىۋەتكەنلىكى ۋە «قاتتىق زەربە بېرىش» دولقۇنىدا ئاكتىپ بولمىغانلىقى ئۈچۈن تۇتقۇن قىلىنغان. مۇخبىرىمىزنىڭ ياۋا يېزىسىغا قارىتا ئېلىپ بارغان تېلېفون زىيارەتلىرى داۋامىدا ئىلگىرى بۇ يېزا ساقچىخانىسىدا تۇرسۇنتوختى مەخسۇت ئىسىملىك بىرىنىڭ سىياسىي يېتەكچى بولۇپ ئىشلىگەنلىكى ۋە كېيىن ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلىنىپ قاماققا ئېلىنغانلىقى دەلىللەندى.

سېرىكجان بىلاشئوغلى: «شەرتلىك قويۇپ بېرىلىشىم ھەقلىق كۈرەش يولىدىن چېكىنگىنىمنى كۆرسەتمەيدۇ»

يوللانغان ۋاقتى:2019-08-21| سەھىپە: خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

قازاقىستاندا 5 ئايدىن ئۇزۇن مىرزا قاماققا ئېلىنغان «ئاتايۇرت پىدائىيلىرى» نىڭ يېتەكچىسى سېرىكجان بىلاشئوغلى ئۈستىدىن 16-ئاۋغۇست ئالمۇتادا سوت ئېچىلىپ، ئۇ، 7 يىلغىچە خىتايغا قارشى سۆز ھەرىكەت قىلماسلىقنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بىر مۇنچە شەرتلەر ئاستىدا قويۇپ بېرىلدى.

بىر قىسىم قازاق پائالىيەتچىلىرى ۋە كۆزەتكۈچىلەر بىلاشئوغلىنىڭ يۇقىرىقى شەرتلەرنى قوبۇل قىلىش بىلەن «ئۆچمەنلىككە قۇتراتقۇلۇق قىلىش»، «قانۇنسىز تەشكىلات قۇرۇش» دېگەندەك جىنايەتلەر بېكىتىلىپ 7 يىللىق قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنىشتىن قۇتۇلۇپ قالغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرۈشمەكتە. سېرىكجان بىلاشئوغلىنىڭ قويۇپ بېرىلىشىمۇ مەتبۇئاتلاردا بەلگىلىك غۇلغۇلا قوزغىدى. ئۇنداقتا بۇ ئەھۋال، داڭلىق قازاق كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىسى سېرىكجاننىڭ ئۆز پائالىيەتلىرىنى توختىتىدىغانلىقىدىن دېرەك بېرەمدۇ؟ 

زىننەتگۈل تۇرسۇننىڭ خىتايغا قايتۇرۇلغانلىقى ئۇنىڭ غۇلجىدىكى ئائىلىسى تەرىپىدىن دەلىللەندى

يوللانغان ۋاقتى:2019-08-14| سەھىپە: ئۇيغۇر خەۋەرلىرى خەۋەرلەر شەرقىي تۈركىستان خەۋىرى يېڭىلىقلار

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

تۈركىيە كۆچمەنلەر ئىدارىسىنىڭ بۇ يىل 6-ئاينىڭ ئاخىرلىرىدا ئىزمىردىكى بىر مۇساپىرلارنى قايتۇرۇش مەركىزىدە تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتقان زىننەتگۈل تۇرسۇن ئىسىملىك ئۇيغۇر ئايال ۋە ئۇنىڭ ئىككى بالىسىنىڭ قالغان 5 نەپەر ئۇيغۇر بىلەن تاجىكىستان ئارقىلىق خىتايغا قايتۇرۇلغانلىقى ھەققىدىكى خەۋەر چەتئەلدىكى ئۇيغۇرلار ئىچىدە قاتتىق غۇلغۇلا قوزغىغان. تۈركىيە ھۆكۈمىتى زىننەتگۈل ئىسىملىك بىرسىنىڭ تاجىكىستانغا قايتۇرۇلغانلىقىنى رەت قىلغان بولسىمۇ، ئەمما ئۇنىڭ سەئۇدى ئەرەبىستاندا تۇرۇشلۇق ھەدىسى زىننەتگۈلنىڭ ئىككى بالىسىنىڭ غۇلجىغا ئېلىپ كېلىنىپ، ئۇنىڭ غۇلجىدىكى ئانىسىنىڭ بېقىشىغا بېرىلگەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرگەن ئىدى.